یکی ازشغل‌های قدیمی که با شکل گیری پول های رایج در هر کشور بوجود آمد کار”صرافی” یا مبادلات ارز است. این نوع معاملات ارز امروزه شکل جدیدی به خودگرفته و سوال بنده درصحت و شرعی بودن معاملات امروزی است. آیا ورود درچنین معاملاتی جایز است یا خیر؟

پرسش
یکی ازشغل‌های قدیمی که با شکل گیری پول های رایج در هر کشور بوجود آمد کار”صرافی” یا مبادلات ارز است. اساس کسب سود در این شغل تغییر ارزش واحدپول هرکشور نسبت به کشور دیگر است.به عنوان مثال فردی چنین تحلیل می کند که ارزش 1000 تومان دراین لحظه معادل 2 دلار است ولی درماه آینده احتمالا 1000تومان معادل دلار خواهد شد، لذا امروزمی آید و 1000تومان خود را به دلار تبدیل میکند و 2 دلار میگیرد، ماه آینده پیش بینی او صحیح می شود و هردلار را معادل 1000تومان می فروشد و نهایتا 1000 تومان سود می کند.این معاملات میتواند با ضرر هم همراه شود به این ترتیب که اگر پیش بینی و تحلیل این فرد اشتباه باشد و یک ماه بعد 1000 تومان او معادل 3 دلار بشود، اگر این فرد در ابتدای ماه تبدیل ارز انجام داده باشد یعنی 1000 تومان داده باشد و 2دلار خریده باشد،در انتهای ماه با فروختن این 2دلار پولی کمتر از 1000تومان خواهد گرفت و لذاضرر میکند. این نوع معاملات ارز امروزه شکل جدیدی به خودگرفته و سوال بنده درصحت و شرعی بودن معاملات امروزی است که نحوه آن راشرح میدهم: یک طرف معامله در این کار”کارگزار” است. کارگزار واسطه بین شخص معامله گر و بازار جهانی است و تقريبا همانند يک کارگزار بورس عمل مي کند که این بازار جهانی ارز به صورت شبکه اینترنتی بین بانک‌های عمده و بزرگ دنیا است. به طور کلی معامله گری در بازار ارز از طریق ارتباط مستقیم با بازار امکان پذیر نمی باشد و نیاز به یک واسطه دارد براي اينكه در اين بازار بتوانيم فعاليت داشته باشيم بايد از طريق شركت هايي كه اصطلاحا کارگزار یا بروكر ناميده ميشوند معاملات را انجام دهيم . بروکرها شرکت های واسطه ای هستند که سفارشات ما را از طریق بانک ها انجام میدهند . کارگزارها دارای سرمایه زیادی نزد بانک های معتبر جهانی به عنوان اعتبار می باشند که این سرمایه میتواند از مشتریان یا همان معامله گران جزء تامین شده باشد. نوع کارگزارها غیرایرانی و غیرمسلمان هستند. طرف دوم، شخص معامله گر می باشد که درخواست های معاملاتی خود را از طریق اینترنت به کارگزار اعلام میکند. شخص معامله گر می تواند از هر کشوری و با هر مذهبی باشد. نحوه انجام معامله به این صورت است که ابتدا فرد می آید و مبلغی را به عنوان اعتبار خود در اختیار کارگزار می گذارد (مثلا500 دلار). نوع کارگزارها به مشتریان خود یک اعتباراضافی می دهند مثلا تا 100برابر سرمایه اولیه شخص به او اجازه معامله می دهند. این اعتبار اضافی قابل برداشت توسط شخص نیست ولی هر سود یا ضرری که با این اعتبار حاصل شود فقط متوجه شخص معامله گراست. فردمعامله گرمختار است که ازاین اعتبار اضافی استفاده بکند یا نکند و برای استفاده کردن از این اعتبار لازم نیست مبلغ اضافی پرداخت کند. پس ازافتتاح حساب، کارگزار یک نرم افزار معاملاتی کامپیوتری دراختیارشخص معامله گر می گذارد و توسط این نرم افزار قیمت های لحظه ای ارزهای مختلف دنیا را (ارزش جفت ارزهای مختلف نسبت به هم را) در اختیار مشتری می گذارد و شخص می تواند توسط این نرم افزار درخواست های معاملاتی خود را به کارگزار اعلام کند. شخص می تواند به ازای اعتباری که نزد کارگزار دارد درخواست معامله هر جفت ارزی را بدهد مثلا پوند را با دلار بخرد، یا یورو را با فرانک بخرد و… . حال به عنوان مثال فرد تصمیم می گیرد 100دلار را تبدیل به یورو کند به امید اینکه درآینده با تبدیل معکوس یورو به دلار سود کند. کلیه معاملات دوقسمت دارد : قسمت اول تبدیل ارز اول به دوم و قسمت دوم شامل تبدیل ارز دوم به اول است که نهایتا منجر به سود یا ضرر میشود. اگر فرد معامله گر از اعتبار اضافی کارگزار استفاده کند و معامله ای انجام دهد سود و زیان حاصله فقط برای شخص معامله گر است. اگر قبل ازاینکه تبدیل دوم ارز انجام شود، معامله فرد معامله گر وارد ضرر شود،یعنی ارزش یک ارز نسبت به ارز دیگر شروع به کاهش کند، کارگزار طبق قرارداد قبلی این حق را دارد که تا جایی به معامله اجازه ضرر بدهد که به به اعتبار خود کارگزار ضرری وارد نشود. مثلا اگر فردی که 500 دلاراعتبار اولیه دارد و کارگزار هم به او تا 100برابر اجازه معامله داده است(یعنی 50000 دلار اعتبار) اگر در معامله ای وارد شود و تبدیل اولیه یک ارز به ارز دیگر صورت بگیرد و بعدازآن معامله وارد ضرر شود، کارگزار تا جایی به ضرر اجازه پیشروی میدهد که به اعتبار خودش ضرری وارد نشود، یعنی از پیش به معامله گر می گوید که درصورت رفتن معامله درضرر، چنانچه این ضرر از مرز 80درصد سرمایه اولیه شما بیشتر شود من معامله را می بندم، یعنی بلافاصله تبدیل دوم ارز توسط کارگزار صورت میگیرد و ضرر به وجودآمده ازاعتبار 500 دلاری فرد کسر میگردد. البته شخص معامله گر می تواند در هرجایی قبل ازاین که معامله توسط کارگزار بسته شود، درخواست بسته شدن یا به عبارتی تبدیل دوم ارز را بدهد و با ضرر کمتری از بازار خارج شود. چنانچه معامله وارد سود شود، کارگزار به سود اجازه پیشروی می دهد و هر مقدار سود حاصل شود به حساب معامله گر واریز می شود. کلیه این درخواست های تبدیل ارز (انجام معامله) به صورت اینترنتی انجام و ثبت می شود. کارگزار به ازای انجام هردرخواست معاملاتی مبلغی به عنوان کارمزد دریافت میکند. بعضی کارگزارها به ازای بازماندن سفارشات معامله گر درهرشب(قبل از تبدیل ارز دوم به اول،معامله باز محسوب می شود) مبلغی را به عنوان سود شبانه از معامله گر دریافت یا به او پرداخت می کنند و این مبلغ براساس بهره بانکی ارزهای مختلف نسبت به هم محاسبه می شود که می تواند مثبت یا منفی باشد. هر کارگزار بعد از دریافت سفارش مشتریان خود چند کار می تواند انجام دهد. یکی اینکه می تواند برآیند سفارشات مشتریان را به بانک بالادست ارجاع دهد. یا می تواند تک تک سفارشات را مستقیم به بانک ارجا دهد یا… . ولی در هر صورت و در ابتدا معامله بین شخص معامله گر و کارگزار انجام می گیرد. نکته پایانی اینکه افراد مختلف با نیت سود بردن وارد معاملات ارز می شوند ولی همیشه همه سود نمی کنند چون همیشه هم خریدار هست وهم فروشنده و نمیشود همزمان هردو سود ببرند. خواهشمند است بفرمایید آیا ورود درچنین معاملاتی جایز است یا خیر؟ درصورت اشکال داشتن لطفا علت را توضیح دهید با تشکر، التماس دعا
پاسخ
آیت الله سید علی حسینی میلانی مدظله
بسمه تعالی
السلام علیکم
ادلّه صحت معاملات چنین معامله را شامل نمی شود.