4 . ابراهيم بن يعقوب جوزجانى [متوفاى 259]
وى از علماى بزرگ جرح و تعديل اهل سنّت است و آراء و نظرات او را در احوالات رجال نقل مى كنند. وى طرفدار بنو اميه و با اميرالمؤمنين عليه السلام دشمنى داشته است. در شرح حال وى نوشته اند:
فيه انحراف عن عليّ.1
حافظ ابن حجر عسقلانى مى نويسد:
كان شديد الميل إلى مذهب أهل دمشق في الميل على عليّ;
او به شدت به مذهب اهل دمشق، از جهت سخت گيرى و دشمنى بر على تمايل داشت.
وى راويان را بر مبناى دشمنى با اهل بيت عليهم السلام جرح و تعديل مى كرد. هر كس از اميرالمؤمنين عليه السلام بغضى به دل داشته، در نظر او «ثقه»; و هر كس با اميرالمؤمنين دوستى داشته، هر چند كه ثقه و صدوق باشد، مورد جرح قرار گرفته است!
وى در ادامه مى نويسد:
ورأيت في نسخة من كتاب ابن حبّان: حريزي المذهب. وهو ـ بفتح الحاء المهملة وكسر الراء وبعد الياء زاي ـ نسبة إلى حريز بن عثمان المعروف بالنصب، وكلام ابن عدي يؤيّد هذا;2
و در نسخه اى از كتاب ابن حبان ديدم كه ]جوزجانى[ حريزى مذهب است ـ حريزى به فتح حاء مهمله، كسر راء و بعد از ياء زا ـ منتسب به حريز بن عثمان است كه معروف به نصب و دشمنى با اهل بيت عليهم السلام مى باشد; و كلام ابن عدى اين مطلب را تأييد مى كند.
پس ابواسحاق جوزجانى از پيروان حريز بن عثمان حمصى است و چنان كه پيشتر بيان شد، حريز با اميرالمؤمنين عليه السلام دشمنى داشته و بغض خود را نسبت به ايشان اعلان مى كرده است.
هم چنين درباره وى نوشته اند:
يلعن عليّاً سبعين مرّة كلّ يوم;3
]حريز[ هفتاد مرتبه در هر روز على ]عليه السلام[ را لعن مى كرده است.
پيروى از كسى هم چون حريز بن عثمان، بيان گر بغض جوزجانى نسبت به اميرالمؤمنين عليه السلام است. از اين رو حافظ ابن حجر مى گويد:
والجوزجاني غال في النّصب;4
جوزجانى در دشمنى زياده روى داشت.
در احوالات وى نوشته اند:
إجتمع على بابه أصحاب الحديث، فأخرجت جارية له فرّوجة لتذبحها فلم تجد من يذبحها، فقال: سبحان الله، فرّوجة لا يوجد من يذبحها، وعليّ يذبح في ضحوة نيّفاً وعشرين ألف مسلم;5
اصحاب حديث بر در خانه او جمع شده بودند ]تا از او حديث بشنوند[. كنيز او مرغى را بيرون آورد تا كسى آن را ذبح كند، امّا كسى را براى ذبح مرغ نيافت. ]جوزجانى چون اين ماجرا را ديد[ گفت: سبحان الله. كسى پيدا نشد يك مرغ را ]به دليل رقت قلب[ ذبح كند، در حالى كه على در يك روز بيش از بيست هزار نفر از مسلمانان را كشت]![.
1 . تاريخ الإسلام: 19 / 72; تاريخ مدينة دمشق: 7 / 281; ميزان الإعتدال: 4 / 448، شماره 9795; لسان الميزان: 6 / 301 ـ 302، شماره 1082.
2 . تهذيب التهذيب: 1 / 159. هم چنين ر.ك: الكامل في ضعفاء الرجال: 1 / 310; تاريخ الإسلام: 19 / 72; ميزان الإعتدال: 1 / 76، شماره 257.
3 . تاريخ الإسلام: 10 / 124; تاريخ مدينة دمشق: 12 / 349، شماره 1254; تهذيب التهذيب: 2 / 210، شماره 436.
4 . مقدّمة فتح الباري: 2 / 404، الفصل التاسع فى سياق اسماء من طعن من رجال هذا الكتاب.
5 . تهذيب التهذيب: 1 / 159، شماره 332; تاريخ الإسلام: 19 / 72; تاريخ مدينة دمشق: 7 / 281، شماره 544; إكمال الكمال: 325.