تناقض روايات در زمان تحريم
در اين زمينه حديثى از زهرى، از حسن بن محمّد بن على و برادرش عبداللّه بن محمّد بن على، از پدرشان، از على عليه السلام نقل شده كه حضرت على عليه السلام به ابن عباس فرمود: رسول خدا صلى اللّه عليه وآله در نبرد خيبر از ازدواج موقّت با زنان و خوردن گوشت الاغ منع كردند.1
ابن مثّنى اين روايت را با اين تفاوت نقل مى كند: اين تحريم در جنگ حنين بوده است.
وى مى افزايد: عبدالوهّاب در كتاب خود براى ما اين گونه نقل كرده است.
زهرى، به نقل از دو فرزند محمّد بن على از پدرشان از على عليه السلام نقل نقل مى كند كه اين تحريم در جنگ حنين بوده است.2
در نقل ديگر زهرى از عبداللّه بن محمّد بن على، از پدرش، از على عليه السلام روايت مى كند كه پيامبر صلى اللّه عليه وآله در جنگ تبوك از ازدواج موقّت منع نمود.3
در روايت ديگرى كه از محمّد بن حنفيه نقل شده، آمده است: حضرت على عليه السلام به ابن عباس فرمود: تو مردى فراموش كار هستى; چرا كه رسول خدا صلى اللّه عليه وآله در حجّة الوداع از ازدواج موقّت با زنان نهى نمودند.4
روايت ديگرى را شافعى از مالك از على عليه السلام نقل مى كند كه گفت: رسول خدا صلى اللّه عليه وآله در جنگ خيبر از خوردن گوشت الاغ منع كردند.
در اين روايت امر ديگرى مطرح نشده است و درباره ازدواج موقّت با زنان، سخن به ميان نيامده است.5
همان گونه كه روشن است همه اين روايات به يك سند و در يك موضوع از امير مؤمنان على عليه السلام نقل شده است. اگر كسى بگويد: همه اين روايات نزد آن ها معتبر نيست و برخى معتبر است; (تا تعارض حل شود);
پاسخ مى دهيم: روايت نخست را همه معتبر دانسته و در تحقيقات و مطالعه هاى خود به آن استناد كرده اند.
درباره روايت دوم نيز بايد گفت كه آن را نسائى در كتاب خود ـ كه از كتاب هاى صحاح به شمار مى آيد ـ نقل كرده است.
روايت چهارم را نيز طبرانى نقل كرده است. هيثمى نيز آن را در كتابش ذكر كرده وافزوده است: راويان اين حديث،معتبر هستند.6
روايت سوم را نَوَوى آورده، سپس به نقل از قاضى عياض مى نويسد: هيچ كسى در اين امر از او تبعيت نكرده و اين كار خطايى از اوست.7
ابن حجر عسقلانى مى گويد: عجيب تر از آن، روايت اسحاق بن راشد است كه از زهرى نقل مى كند. در اين روايت آمده است: در جنگ تبوك از ازدواج موقّت نهى شد كه اين روايت نيز نادرست است.8
اما در مورد روايت پنجم چند نكته شايان توجه است:
اگر نهى از ازدواج موقّت در جنگ خيبر بر او ثابت مى شد، در مورد اين موضوع ساكت نمى ماند; چرا كه اين كار، پنهان كردن حقيقت است و كارى زشت به شمار مى آيد.
اما شافعى خود بر اين نظر است كه تحريم ازدواج موقّت در جنگ خيبر و از سوى پيامبر صلى اللّه عليه وآله بوده است.9
افزون بر اين كه اين روايت از مالك نقل شده و او در كتاب الموطأ از زهرى از عبداللّه و حسن از پدرشان محمّد بن حنفيه نقل مى كند كه حضرت على عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى اللّه عليه وآله در جنگ خيبر از ازدواج موقّت منع نمودند.10
1 . صحيح مسلم: 3 / 199، كتاب نكاح، باب «نكاح المتعه»، ذيل حديث 1407.
2 . السنن الكبرى، نسائى: 6 / 436، كتاب النكاح، باب «تحريم المتعه»، حديث 3367.
3 . المنهاج، شرح صحيح مسلم: 9 / 154.
4 . مجمع الزوائد: 4 / 487، كتاب نكاح، باب «نكاح المتعه»، حديث 7391.
5 . عمده القارى: 17 / 247
6 . مجمع الزوائد: 4 / 487، كتاب نكاح، باب «نكاح المتعه»، حديث 7391.
7 . المنهاج، شرح صحيح مسلم: 9 / 154
8 . فتح البارى: 9 / 209
9 . زاد المعاد في هدى خير العباد: 2 / 183
10 . الموطأ: 2 / 542، كتاب نكاح، باب «نكاح المتعه»، حديث 41.