صاحبان علم

صاحبان علم
اولوا العلم چه كسانى هستند و شهادت آنان چگونه است؟ با نگاه به رواياتى كه در تفسير آيه مباركه سوره آل عمران رسيده مى يابيم كه مراد از «اولوا العلم» انبيا و اوصيا هستند.1 پس حرف «من» تبعيضيه است.
بنابراين، انبيا و اوصيا نيز در سياق فرشتگان و خداوند متعال، وحدانيّت خداوند متعال را به گونه اى بيان و اعلان مى كنند كه آن گونه بيان از عهده غير انبيا و اوصيا برنمى آيد; چرا كه آنان از ساير خلايق اعلم و اعرف هستند و خدا را از همه بهتر مى شناسند.
بلكه اگر دقيق تر نظر كنيم، همان معنايى كه براى شهادت ملائكه ذكر شد، براى «اولوا العلم» نيز ثابت مى شود، اگر فراتر نباشد; چون انبيا و اوصيا نيز مأموران خداوند متعال هستند كه «لا يفعلون إلاّ بما يؤمرون». اين مطلب پيش تر بيان شد و با تفصيل بيشترى و از كتاب هاى اهل تسنّن نيز حديث نقل خواهيم كرد كه ائمّه هم مثل انبيا و فرشتگان «لا يفعلون اِلاّ بما يؤمرون».
بنابراين ائمّه، انبيا و اوصيا مأموران خداوند متعال هستند. افعالشان حاكى و مظهر اراده خداوند متعال خواهد بود و اراده خدا عين حكمت، حقانيّت و عدالت است. آنان كارى بر خلاف اراده خداوند متعال انجام نمى دهند. از اين رو تصوّر نگارنده اين است ـ واللّه العالم ـ كه عدم تكرار كلمه شهادت بين «ملائكه» و «اولوا العلم» اشاره به همين جهت است كه سنخ شهادت «اولوا العلم» ـ بنابراين كه انبيا و اوصيا باشند ـ از سنخ شهادت ملائكه است.
ولى اگر از روايات چشم پوشيم و «اولوا العلم» را به معناى انبيا و اوصيا ندانيم، مطلق اهل علم در هر رشته اى به خصوص رشته هاى علمى در زمينه خدا و خداشناسى منظور خواهد بود و ناگزير هر علمى به اندازه خودش مثبت است و هر عالمى در هر علمى از علوم به قدر طاقت و قدرتش درباره وجود خداوند متعال و وحدانيّت او اقامه دليل مى تواند كند و اين معنا را بيان نمايد. در اين صورت، حرف «من» بيانيّه خواهد بود كه «اولوا العلم» بيان از خلق باشد.
مطلب ديگر اين كه چرا شهادت ملائكه در آيه شريفه و عبارت زيارت جامعه بر شهادت «اولوا العلم» مقدّم شده است؟
اگر توانستيم از روايات و غير روايات وجه پذيرفتنى كه بيان كننده اين نكته باشد بيابيم، چه بهتر وگرنه سكوت مى كنيم; چرا كه بنا نيست مطلبى را از خود بگوييم ـ و نعوذ باللّه ـ فهم خودمان را به قرآن مجيد و كلمات معصومين تحكيم كنيم.
بنابر آن چه گذشت، روشن شد كه كسى كه در حضور امام عليه السلام به وحدانيّت خداوند متعال با اين خصوصيات شهادت مى دهد، واقعيتى را اعلان و اظهار مى كند كه خداوند متعال، فرشتگان و انبيا و اوصيا آن را اعلان مى كنند، او به آن واقعيّت معتقد است. در نتيجه، انشا خواهد بود و نه اِخبار.

1. ر.ك: تفسير العياشى: 1 / 165، تفسير فرات كوفى: 77، حديث 51 .