مقام صالحان و شايستگان
با توجّه به اين روايت نورانى، اين پرسش مطرح است كه صالحان چه كسانى هستند؟ اين مقام و مرتبه، چه مرتبه اى است كه حضرت ابراهيم دعا مى كند و از خداوند اين مقام را درخواست مى نمايد! چنان كه در قرآن مجيد آمده كه گفت:
(رَبِّ هَبْ لي حُكْمًا وَأَلْحِقْني بِالصّالِحينَ);1
و حضرت يوسف نيز گفت:
(تَوَفَّني مُسْلِمًا وَأَلْحِقْني بِالصّالِحينَ);2
آرى، معرفت و شناخت بسيار مهم است و همان پيشينه مرتبه و مقام صالحان و شايستگان است. انسان با زيارت ائمّه عليهم السلام و ابراز خضوع و فروتنى به مقام عصمت و طهارت عليهم السلام، به مقام تسليم مى رسد و وقتى انسانى به مقام تسليم رسيد، معرفتش فزونى مى يابد و با فزونى معرفت، به مقام صالحان و شايستگان دست مى يابد.
در كتاب كافى در بخش معرفت و شناخت امام عليه السلام، حديث نورانى ديگرى از پيشواى ششم امام صادق عليه السلام نقل شده كه حضرتش مى فرمايد:
أبى اللّه أن يجري الأشياء إلاّ بأسباب، فجعل لكلّ شيء سبباً وجعل لكلّ سبب شرحاً وجعل لكلّ شرح علماً وجعل لكلّ علم باباً ناطقاً، عرفه من عرفه وجهله من جهله، ذاك رسول اللّه صلى اللّه عليه وآله ونحن;3
خداوند همه اشيا را با اسباب آن به جريان افكنده است; از اين رو براى هر چيزى سببى و براى هر سببى شرحى و براى هر شرحى علمى و براى هر علمى درى گويا قرار داده است. هر كه آن را شناخت كه شناخت و هر كه نسبت به آن جهل ورزيد، جاهل شد و آن در، پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله و ما اهل بيت هستيم.
كوتاه سخن آن كه انسان به بركت حضور ـ روحى و جسمى يا فقط روحى در زيارت هاى از راه دور ـ در پيش گاه ائمّه عليهم السلام به مقام تسليم به خدا، رسول و اهل بيت و انقطاع و عدول از ديگران مى رسد و البتّه اين مقام با تكرار و مداومت بر زيارت ها به دست مى آيد.
امكان دارد برخى از اشخاص با يك مرتبه زيارت به اين مرحله برسند; ولى چنان كه بيان كرديم ناگزير از تكرار، تأكيد و مداومت هستيم، تا آثار زيارت ائمّه عليهم السلام بر ما مترتب شود كه نتيجه آن، زيارت خداوند متعال خواهد بود.
بنابرآن چه در مورد زيارت بيان شد، منظور از زيارت همان معناى لغوى آن است كه عبارت از ميل به فردى كه توأم با عدول و اعراض از غير باشد. چنين زيارتى به دو وجه انجام مى پذيرد:
1 . زيارت جسمى و روحى.
آن چه در درجه اوّل مورد امر واقع شده، همين وجه است. در اين زمينه گويند:
الزيارة: حضور الزائر عند المزور;
زيارت: حضور به تمام معنا در نزد زيارت شونده است.
يعنى انسان با تمام وجود نزد او حضور داشته، روحاً و جسماً در محضر بوده باشد.
2 . زيارت روحى فقط.
يعنى وقتى قدرت زيارت به معناى سابق نباشد، انسان از دور مى تواند زيارت كند و ارتباط روحى برقرار نمايد و براى همين، زيارت نمودن معصومين عليهم السلام از راه دور وارد شده است.
1. سوره الشعراء (26): آيه 84 .
2. سوره يوسف (12): آيه 102.
3. الكافى: 1 / 183، حديث 7.