امام معتزلى ها و شبهه او

در بخش گذشته نتيجه گرفتيم كه آيه مباركه بر امامت امير مؤمنان على عليه السلام دلالت دارد. در آن جا دانستيم كه حتى اگر به نصّ و صراحت آيه، اين امر ثابت نشود، اما از طريق دلالت بر عصمت امير مؤمنان على عليه السلام و برترى آن حضرت به خاطر نزديكى و محبّت پيامبر صلى الله عليه وآله به او… اين امر ثابت مى شود.
هم چنين دانستيم كه در سند و متن حديث نمى توان هيچ خدشه اى وارد نمود.
اكنون در اين بخش برآنيم تا شبهه مخالفان درباره دلالت اين آيه را بررسى و به آن پاسخ دهيم.

امام معتزلى ها و شبهه او
قاضى عبدالجبّار استرآبادى، امام معتزلى ها درباره آيه چنين مى گويد:
شيعيان براى اثبات امامت على عليه السلام دليل ديگرى را نيز ذكر كرده اند. آنان به آيه مباهله استدلال مى كنند و مى گويند: در اين آيه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله على، فاطمه، حسن و حسين عليهم السلام را فراخواند.
به باور آن ها، اين امر دلالت مى كند كه على عليه السلام افضل است و فضيلت و برترى نيز اقتضا مى كند كه او براى مقام امامت شايسته تر و صاحب حق باشد.
به اعتقاد اين افراد منظور از (وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَكُمْ)، على عليه السلام است، چرا كه اين سخن خداوند: (نَدْعُ أَبْناءَنا وَأَبْناءَكُمْ وَنِساءَنا وَنِساءَكُمْ)شامل وى نمى شود. پس الزاماً وى مصداق «انفسنا وانفسكم» خواهد بود.
گفته ديگر آن ها اين كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله در صورتى مى تواند او را از خود بداند كه در فضيلت بدون هيچ واسطه و فاصله اى در رتبه بعد از او باشد.
در پاسخ به شيعيان بايد گفت: اين دليل نيز مانند دليل قبلى فقط نشان مى دهد كه على عليه السلام، در فضيلت سرآمد است. ولى ما تبيين مى كنيم كه چه بسا امامت از آنِ كسى باشد كه افضل نيست.
از سوى ديگر، برخى از بزرگان ما مى گويند: بنا به گفته تاريخ نگاران، على عليه السلام در جريان مباهله حضور نداشته است.
شيخ و استاد ما، ابوهاشم مى گويد: رسول خدا صلى الله عليه وآله، نزديكان نسبى خود را دعوت كرد، اما هدف وى، نشان دادن فضل و برترى نبود.
شاهد اين امر، اقدام پيامبر در همراه نمودن حسن و حسين عليهما السلام با اين كه داراى سن كم بودند، به علّت قرابت نَسبى با ايشان است.
منظور از: (وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَكُمْ) نيز همين معناست. زيرا هدف خداوند، همراه نمودن نزديكان بوده است.
چنان كه در مورد شخصى كه به قومى نسبت نزديكى دارد; مى گويند: او از آن هاست.
شكى نيست كه اين ماجرا، بر فضليت و موقعيّت ممتاز على عليه السلام نزد پيامبر و محبّت بسيار ايشان به او حكايت دارد، اما به اعتقاد ما نمى تواند بر برترى و امامت وى دلالت داشته باشد… .1

1 . المغنى في الإمامة: 20، قسم 1 / 142.