شرح حال حافظ علائى

شرح حال حافظ علائى
نام كامل وى: خليل بن كليدى صلاح الدين ابوسعيد دمشقى است و قاضى شهبه در كتاب طبقات خود، شرح حال وى را چنين بيان مى دارد:
خليل بن كليدى بن عبدالله، امام برجسته و محقق، وارث حافظان، صلاح الدين ابوسعيد علائى دمشقى مقدسى (كه ابتدا در دمشق سپس در بيت المقدس سكنى گزيد) در ربيع الأول سال 694 هجرى در دمشق به دنيا آمد و احاديث بسيارى را از محدّثان بزرگ، استماع نمود.
علائى به كشورهاى مختلف، سفر كرد و تعداد شيوخى كه مستقيماً به استماع حديث از آن ها پرداخت، به هفتصد تن رسيد. وى علم حديث را از مزّى و ديگران اقتباس نمود و فقه را از شيخ برهان فزارى و شيخ كمال الدين ابن زملكانى فرا گرفت.
علائى به ملازمت شيخ برهان فزارى در آمد و مشيخه اى براى او نوشت.
وى در محضر ابن زملكانى به اوج دانش فقه نايل آمد و تعليمات فراوانى را به نقل از وى به رشته تحرير در آورد.
علائى، اجازه اجتهاد گرفت و هم چنان به فراگيرى و تلاش ادامه داد تا جايى كه در حفظ و مهارت، سرآمد دوران خود شد.
وى در دمشق (مدرسه اسديه و حلقه صاحب حمص) به تدريس پرداخت و آن گاه در سال 731 هجرى به عنوان مدرس مدرسه صلاحيه، به قدس نقل مكان كرد.
علائى سال هاى بسيار در قدس اقامت كرد و تا پايان عمر به تدريس، صدور فتوا، نقل حديث و تأليف پرداخت.
ذهبى در كتاب معجم از علائى نام مى برد و او را مورد ستايش قرار مى دهد.
حسينى در كتاب معجم (و ضميمه آن) مى نويسد:
علائى از جمله پيشوايان فقه، نحو و اصول بود، علوم حديث و رجال را نيك مى دانست و علاّمه شناخت متون و اَسناد بود.
علائى، وارث حافظان پيش از خود به شمار مى رفت و تأليفاتش نشان از امامت او در علوم مختلف داشت. وى به تدريس، صدور فتوا و مناظره پرداخت و بعد از او كسى جاى او را پُر نكرد.
اسنوى در كتاب طبقات مى نويسد:
علائى حافظ زمان خود و امام فقه، اصول و غيره بود و از هوشمندى، دقّت نظر، فصاحت، كرم، رياست و شكوه بهره مى بُرد.
وى تأليفات سودمندى را در زمينه حديث به رشته تحرير درآورد و در نظاير فقهى نيز كتابى بزرگ بر جاى گذاشت.
علائى در مدرسه صلاحيه قدس شريف به تدريس پرداخت و در اين مكان، وقت خود را صرف كار، صدور فتوا و تأليف نمود.
سبكى در الطبقات الكبرى مى نويسد:
علائى، حافظى معروف و مورد اطمينان بود، از اسامى رجال، ضعف هاى آنان و متون آگاهى داشت، در فقه، كلام، ادب، شعر، نظم و نثر، تبحّر داشت.
وى اهل عمل به دستورات دين، اشعرى مذهب و درست عقيده بود و بعد از او كسى جاى او را نگرفت.
سبكى در ادامه مى نويسد: هيچ كدام از معاصران علائى در علم حديث به گرد پاى او نمى رسيدند و در بقيه علوم همانند فقه، نحو، تفسير و كلام نيز از سهم به سزايى برخوردار بود. وى در محرم سال 761 هجرى در قدس، وفات يافت… .
از جمله تأليفات او مى توان به اين موارد اشاره نمود… .1

1 . طبقات الشافعية ـ نسخه خطى.