نگاهى به شرح حال عكرمه

نگاهى به شرح حال عكرمه
عكرمه بربرى1 از مشهورترين زنديقانى بود كه براى وارد كردن خدشه به اسلام روايت جعل مى كرد. اكنون گوشه اى از زندگى نامه او را برپايه كتاب هاى معتبر و مشهور بيان مى كنيم.2
1 . شبهه پراكنى او در دين
نقل كرده اند كه اين مرد در اسلام شبهه مى افكند، دين را تمسخر مى نمود و از مشهورترين گمراهان و بدخواهان بود… .
از او چنين نقل شده كه مى گفت: خداوند آيات متشابه قرآن را نازل كرده تا به وسيله آن گمراه كند!
وى در موسم حج نيز گفته است: دوست داشتم امروز در موسم بودم و با نيزه اى كه در دست داشتم به حاضران در موسم ـ از چپ و راست ـ حملهور مى شدم.
او در مقابل درب مسجدالنبى ايستاد و گفت: در اين مسجد، فقط مُشتى كافر وجود دارد!
گفته اند: او نماز نمى خواند، انگشترى طلا به دست داشت، نَرد3بازى مى كرد و به غنا و آوازه خوانى گوش مى داد.
2 . او از هواداران خوارج بود
اهل آفريقا عقيده صفريه ـ خوارج افراطى ـ را از عكرمه گرفته اند. نقل كرده اند كه او اين عقيده را به دروغ به ابن عباس نسبت داده است!
يحيى بن معين مى گويد: مالك، نام عكرمه ذكر نكرده است؛ چرا كه عكرمه عقيده فرقه صفريه را پذيرفته بود.
ذهبى درباره او مى گويد: مردم از عكرمه، به دليل اعتقاد به باورهاى خوارج، بدگويى مى كردند.
3 . دروغ گو بودن او
عكرمه دروغى را به ابن عباس ارباب و صاحب خود نسبت داد. به همين دليل على بن عبدالله بن عباس او را به در مستراح خانه بست.
به پسر ابن عباس گفته شد: چرا با غلام خود اين گونه رفتار مى كنيد؟
او پاسخ داد: وى به پدرم نسبت دروغ مى دهد.
نقل شده: سعيد بن مسيب به غلام خود گفت: اى برد! مبادا مانند عكرمه كه به ابن عباس نسبت دروغ مى دهد تو نيز به من نسبت دروغ دهى؟!
از پسر عمر نيز نقل شده كه به غلام خود گفت: آگاه باش اى نافع! تقواى خدا پيشه كن و مانند عكرمه كه به ابن عباس دروغ نسبت داد، به من نسبت دروغ نده!
از قاسم نيز درباره عكرمه چنين نقل شده: او بسيار دروغ گو است.
همين موضوع از ابن سيرين و يحيى بن سعيد نيز نقل شده است.
مالك نيز او را دروغ گو مى دانست.
از ابن ابى ذئب نقل شده كه مى گفت: عكرمه غير قابل اعتماد است.
مالك نقل روايت از او را حرام كرد.
مسلم بن حجاج نيز از او روى گردانده است.
محمّد بن سعد درباره عكرمه مى گويد: به احاديث او نمى شود استناد كرد.
4 . مردم جنازه او را رها كردند
به همين دلايل و دلايل ديگر، مردم جنازه او را رها كردند. گفته شده: هيچ كس جنازه او را حمل نكرد تا آن جا كه چهار غلام سياه پوست سودانى را براى اين كار اجير كردند.

1 . بربر به قوم برابر كه در مغرب آفريقا زندگى مى كنند منسوب است. ر.ك: فرهنگ ابجدى: 1 / 180.
2 . براى آگاهى بيشتر در شرح حال عكرمه ر.ك: الطبقات الكبرى: 5 / 219، الضعفاء الكبير: 3 / 373، تهذيب الكمال: 13 / 163، وفيات الأعيان: 3 / 265، ميزان الاعتدال: 5 / 116، المغنى فى الضعفاء: 2 / 84 ، سير أعلام النبلاء: 5 / 12 شماره 9، تهذيب التهذيب: 7 / 263 ـ 273.
3 . نَرْد: نوعى بازى است كه وسيله دو طاس و سى مهره بر روى تخته نرد يا صفحه اى مقوايى انجام مى شود. ر.ك: فرهنگ معين: 4 / 3428.