فقه ابوحنيفه

فقه ابوحنيفه
در فقه ابوحنيفه مسائلى وجود دارد كه موجب طعن وى گرديده است كه از آن جمله مى توان به موارد زير اشاره كرد:
1 . جواز نماز با پوست دباغى شده سگ،
2 . قرائت يك آيه بعد از حمد به جاى سوره، آن هم به زبانى غير عربى،
3 . جواز سجده بر مدفوع خشك انسان و حيوانات ديگر،
4 . فارغ شدن از نماز با اخراج ريح و مواردى از اين قبيل.
ابن خلكان مى نويسد:
سلطان محمود سبكتكين حنفى بود. اطرافيان وى قصد داشتند او را از اين مذهب روى گردان كنند، از اين رو درباره فتاواى ابوحنيفه مطالبى به او گفتند. سپس ابوبكر قفّال در حضور سلطان دو ركعت نماز، مطابق با فتواى ابوحنيفه خواند. بدين صورت كه يك پوست دباغى شده سگ بر تن كرد، پس از قرائت حمد به جاى قرائت سوره، يك آيه آن هم با ترجمه فارسى «دو برگ سبز» خواند، سپس بر عذره يابسه اى سجده كرد، و در پايان با اخراج ريح از نماز فارغ شد!
سلطان محمود از اين قضيه متعجب شد و گفت اين چه مذهب و مكتبى است! و بعد از آن به مذهب شافعى گرويد.1
از طرفى ممكن است گفته شود طعن و اشكال برخى بر ابوحنيفه موجب عدم اعتبار وى نزد همگان نمى شود. در پاسخ مى گوييم: اگر عدم اعتبار ابوحنيفه متّفق عليه نيست، هم چنين اعتبار وى مجمع عليه نيست.
وليكن، براى سقوط وى از اعتبار، مخالفت هاى او با اميرالمؤمنين عليه السلام كه بزرگان تصريح2 و ابن تيميّه نيز به آن اشاره دارد3 و اين كه ائمه عليهم السلام وى را به اين جهت لعن4 و بزرگان عامّه او را به خاطر فتاواى سخيف و باطل تكفير مى كردند كافى است.5

1 . ر.ك: الوافي بالوفيات: 17 / 28; تاريخ الإسلام: 29 / 72; وفيات الأعيان: 5 / 180، شماره 713; طبقات الشافعيّة الكبرى: 5 / 316; سير أعلام النبلاء: 17 / 486 ـ 487. اگر گفته شود كه با وجود اين مسائل در فقه حنفى علت شايع شدن مذهب ابوحنيفه چيست؟
در پاسخ بايد گفت: علل فراوانى براى شيوع يك مكتب در جوامع انسانى وجود دارد كه عمده ترين آن، تبليغِ مكتب توسط عالمان و ترويج آن توسط حكومت هاست.
2 . «ابن نصر صنّف كتباً… وصنف كتاباً فيما خالف أبو حنيفة علياً وابن مسعود»; سير أعلام النبلاء: 14 / 38; تاريخ مدينة دمشق: 56 / 110; طبقات الشافعيّة الكبرى: 2 / 247 با اندكى تفاوت.
3 . منهاج السنّة: 6 / 314.
4 . براى نمونه ر.ك: الكافي: 1 / 56 ـ 57; وسائل الشيعة: 27 / 38، حديث 3.
5 . ر.ك: تاريخ بغداد: 13 / 374، 381، 383 و 394.