كتاب مواقف:
ايجى در توصيف كتاب خود، در مقدمه كتاب مى نويسد: «هر آن چه در اين فن كتابى نوشته شده بود را مطالعه كردم. كتابى كه شفاء مرض ها و سيراب كننده تشنگان باشد نديدم. به ويژه همت هاى كوتاه، كمى ميل و انگيزه و عوامل زيادى كه موجب روى گردانى از اين مباحث است را برطرف كند… همه اين ها موجب شد تا اين كتاب را با روشى متعادل كه نه به جهت زياده گويى خسته كننده باشد، و نه كم گويى ضرر زننده باشد، محل آرامش افكار صاحبان خرد قرار گيرد و مغز را از پوسته ظاهرى متمايز كند… و دليل هايى كه غرور آفرين است و شبهه اى كه منجر به آشكار شدن بدى ها مى شود را واگذاشتم و به نقد، جداسازى، چيدن و هماهنگ نمودن نكته هايى كه سرچشمه هاى تحقيق است پرداختم و مواردى كه احتياج به دقت دارد را برآورده كردم».1
شريف جرجانى نيز در توصيف مواقف مى نويسد: «از كتاب هايى كه معتبر است و مباحث را منقّح ارائه داده است و احكام عقلى را به رشته تحرير درآورده، كتاب مواقف است. اين كتاب شامل مهم ترين و بهترين قواعد و ريشه هاى اعتقادى است و بر استوارترين و روشن ترين دليل هاى عقلى، و پرثمرترين و محكم ترين دليل هاى نقلى استناد كرده است. چرا اين گونه نباشد؟ كتابى است مشتمل بر خلاصه افكار نو و عصاره بهترين ديدگاه هاى عقلى و حاصل آن چه را كه زبان تحقيق خلاصه كرده است و خلاصه آن چه انگشتان دقيق به رشته تحرير درآورده است. همه اين موارد در ضمن كلماتى روان و به عجر درآورنده و اشاراتى پربار و مختصر است. به خاطر همين موارد، اين كتاب مانند خورشيد در وسط روز معروف شده است و ديد صاحبان خرد را از با ذكاوت ترين هاى شهرها و كشورها به خود متمايل نموده است».2
شوكانى در شرح حال «ايجى» مى نويسد: «ايجى در علم كلام و مقدماتش جايگاهى دارد. او كتابى دارد كه نمى توان آن را توصيف كرد و تحقيق كننده در اين فن، از آن كتاب بى نياز نيست».3
1 . المواقف: 1 / 22 ـ 24.
2 . همان: 1 / 6.
3 . البدر الطالع: 1 / 309، شماره 225.