3 . شيوه طرح مباحث امامت
بحث امامت از دو منظر قابل پى گيرى است:
نخست: امامت از ديدگاه شيعه;
دوم: امامت از ديدگاه ساير مذاهب.
در منظر نخست، بايد به روايات اهل بيت عليهم السلام در كتب معتبر شيعه مراجعه كرد. بحث امامت در مكتب شيعه بسيار غنى، پر محتوا و دامنه دار است.
اما در اين كتاب بررسى امامت از ديدگاه اهل سنّت مورد نظر است، بدين منظور آراى اهل سنّت از كتاب ها و گفتارهاى عالمانى كه در نظر ايشان معتبر هستند نقل و بررسى خواهد شد، زيرا قانون مناظره و آداب بحث ايجاب مى كند كه انسان به مطالبى استناد كند كه نزد طرف ديگر حجت است. مرحوم علاّمه حلّى كتاب خود را در بحث با اهل سنّت با اين روش نگاشته و در تمام اين كتاب ها، به منابع آنان استدلال كرده است، تا آن جا كه ابن روزبهان در ردّى كه بر كتاب علاّمه نوشته، مى گويد:
والعجب! أن هذا الرجل لا ينقل حديثاً إلا من جماعة أهل السنّة، لأن الشيعة ليس لهم كتاب ولا رواة ولا علماء مجتهدون مستخرجون للأخبار، فهو في إثبات ما يدّعيه عيال على كتب أهل السنة;1
عجيب است كه اين مرد حديثى نقل نمى كند مگر از اهل سنّت، چرا كه شيعيان نه كتاب دارند، نه راوى و نه عالمان مجتهدى براى استخراج اخبار; بنابراين او براى اثبات ادعاهاى خود هميشه به كتاب هاى اهل سنّت نيازمند است.
حال آن كه مرحوم علاّمه كتاب خود را در نقد عقيده اهل سنّت نوشته است; از اين رو بايستى استدلال بر اساس مبانى و كتاب هاى خودشان باشد تا بتواند بر آن ها به آن چه خودشان روايت كرده اند احتجاج كند. بنابراين ابن روزبهان يا اين نكته را نفهميده و يا تغافل كرده است.
در كتاب پيش رو نيز با رعايت تمام موازين مباحثه و قواعد مناظره، به دور از تعصّبات و به عنوان محقّقى بى طرف و منصف به بررسى آراء خواهيم پرداخت.
از آن جا كه تمام مطالب كتاب بر پايه ادلّه و براهين محكم و تفصيلى پى ريزى شده است، نام جواهر الكلام في معرفة الامامة والامام را براى آن برگزيديم. جهت اين نام گزارى، تشبيه كتاب حاضر به كتاب جواهر الكلام في شرح شرائع الاسلام في مسائل الحلال والحرام است، چنان كه مى دانيد كتاب جواهر يكى از بزرگ ترين كتب فقهى ما است كه هر يك از فروعات را به طور مفصل مورد بحث قرار داده.
به حول و قوه الاهى بحث ما نيز در زمينه امامت الاهى، بحثى استدلالى و مفصّل خواهد بود.
اين كتاب از سه بخش عمده تشكيل شده است:
1 . مباحث مقدماتى:
چون در اين كتاب جنبه مناظره و محاجّه با اهل سنّت مورد نظر مى باشد، لازم است پيش از ورود به بحث اصلى، مباحثى هم چون: اصول مناظره، بررسى كتب مهم حديثى اهل سنّت، شناخت فقهاى اهل سنّت، شناخت ائمه جرح و تعديل، ضابطه هاى جرح و تعديل، طبقات مفسّران و مباحثى از اين قبيل مطرح گردد.
2 . مبانى امامت:
در اين بخش مبانى امامت از نظر فريقين، از قبيل اين كه: آيا امامت از اصول است يا فروع؟ آيا امامت به نصب الاهى است يا به دست مردم؟ شرايط امامت و صفات امام چيست؟ و مسايلى ديگر مطرح خواهد شد.
3 . ادلّه امامت:
آن گاه وارد ادلّه امامت مى شويم و معلوم است كه دليل يا عقل است و يا نقل، و نقل هم يا كتاب است و يا سنّت.
و ملاحظه خواهيد كرد كه ما در اين كتاب فقط به كتاب هاى اهل سنّت مراجعه خواهيم نمود و آن ها را بر اساس آن چه روايت كرده و يا بزرگانشان گفته اند مورد خطاب قرار خواهيم داد.
در اين عصر كه از هر سو حريم ولايت الاهى مورد هجمه دشمنان دين خدا قرار گرفته و موجبات ناراحتى و اندوه امام عصر عليه السلام را فراهم ساخته است، اميدواريم كه اين تلاش ناچيز در راستاى خدمت به مولا و سرورمان حضرت بقية الله الاعظم روحى فداه و مورد توجّه حضرتش قرار گيرد تا شايد لبخند رضايتى بر لبان مبارك ايشان بنشيند و موجب جلب محبت و عنايت ايشان شود و در صحيفه حسنات ما ثبت گردد ـ إن شاء الله ـ .
سيد على حسينى ميلانى
1 . دلائل الصدق: 1 / 155 و 6 / 8 .