یادآورى دوم
فخر رازى در جهات بزرگداشت بسيار اين چهار وجود پاك از خاندان پيامبر چنين مى نگارد:
جهت سوم: دعا براى خاندان پيامبر رتبه و مقام بزرگى است و براى همين اين دعا را در انتهاى تشهّد هر نماز قرار داده اند كه: خداوندا! درود فرست… .
يكى از دانشمندان ما، مطالبى شگفت انگيز دارد كه به صورت كامل آن را در اين جا مى آوريم. وى در ضمن نكته سودمندى مى نويسد:
قاضى نعمانى مى گويد: خداوند در كتاب خود قرآن فرموده است:
(إِنَّ اللّهَ وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْليًما);1
همانا خداوند و فرشتگان او بر پيامبر درود و سلام مى فرستند، اى كسانى كه ايمان آورديد! بر او درود و سلام فرستيد و كاملاً پيرو فرمان او باشيد.
پس پيامبر صلى اللّه عليه وآله براى امّت خود آن را روشن نمودند و دوستان و خاندان خود را بعد از خود قرار دادند و اين باعث افتخار آن هاست و در غير آن ها يافت نمى شود و در غير آن ها دانسته نشده است.
پس وقتى از ايشان چگونگى درود و سلام را پرسيدند، فرمود: بگوييد:
اللهم صلّ على محمّد وآل محمّد كما صلّيت على إبراهيم وآل إبراهيم إنّك حميد مجيد;
خداوندا! بر محمّد و خاندان او درود فرست همان طور كه بر ابراهيم و خاندان او درود فرستادى، همانا تو ستوده و باشكوه هستى.
بنابراين، درود بر پيامبر و خاندان او كه از جانب خداوند امر شده، فقط دعا براى آن ها نيست، آن گونه كه اهل سنّت مى پندارند; زيرا كسى را نمى شناسيم كه بر پيامبر دعا نموده باشد و ايشان پسنديده باشند، و هيچ گاه كسى را نمى شناسيم كه پيامبر به او فرمان دهد كه به حضرتش دعا كند و اگر حضرت فرمان مى دادند بايد آن شخص شفيع و واسطه، رها مى شد و اگر جواب آيه (صلّو عليه: بر او درود فرستيد)همان صلوات و درود بر محمّد و خاندان محمّد باشد; فرمان الهى مردود مى شد، مانند كسى كه به ديگرى بگويد: اين كار را انجام بده، آن گاه بگويد: خودت اين كار را انجام بده.
و در صورتى كه منظور از درود، دعا باشد، گفتار ما «خداوندا! بر محمّد و خاندان محمّد درود بفرست» به اين معنا خواهد بود كه «خداوندا! براى او دعا كن» كه اين معنا صحيح و درست نيست.
از طرفى، صحابه پيامبر همواره بر او و خاندان او درود مى فرستادند. پس هنگامى كه امويان بر مردم چيره شدند، درود بر خاندان را در نامه ها و گفتارشان حذف كردند و گويندگان آن را مجازات نمودند، فقط به خاطر كينه و دشمنى كه با خاندان او كه دوستى آنان لازم بوده است، داشتند.
با عنايت به اين كه آن ها روايت كرده اند: روزى پيامبر شنيد كه مردى فقط بر او درود و صلوات مى فرستد و بر خاندان او درود نمى فرستد، فرمودند:
لا تصلّوا عليّ الصلاة البترة;
بر من درود ناقص و دم بريده نگوييد.
آن گاه او را به آن صلوات كه در ابتداى مطلب گفتيم، آموزش داد.
او در ادامه مى نويسد: و هنگامى كه عباسيان بر مردم چيره شدند درود بر خاندان پيامبر را باز گرداندند و مردم را به آن فرمان دادند و تا به امروز تعدادى از آنان مانده اند كه به هنگام ذكر پيامبر، بر خاندان او صلوات نمى فرستند.
عملكرد آنان اين گونه بود و آنان هيچ گاه درنيافتند كه معناى درود بر آن ها، غير از دعا مى باشد ـ و در اين معنا، اندكى پايين آوردن مقام و درجه آن هاست ـ زيرا آن ها به دعاى رعيت و مردم نيازمند مى شوند; پس چگونه خواهد بود اگر بدانند كه معناى صلوات و درود در اين جا به معناى پيروى مى باشد؟ و به همين معنا است «اسب مصلّى»; يعنى اسب تابع و پيرو.
پس نخستين كسى كه صلوات فرستاد، پيامبر بود. هنگامى كه جبرئيل به او صلوات را آموخت، از او پيروى كرد، سپس حضرت على عليه السلام از پيامبر پيروى كرد و صلوات فرستاد; زيرا او اولين كسى است كه با اين صلوات و درود از پيامبر پيروى نمود. پس خداوند پيامبر را نويد داد كه در امت او كسى را به جاى او قرار مى دهد كه صلوات و پيروى از او مى نمايد و اين هنگامى بود كه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه وآله از خداوند خواست و عرضه داشت:
(وَاجْعَلْ لي وَزيرًا مِنْ أَهْلي اشْدُدْ بِهِ أَزْري);
و از خاندان من ياور و وزيرى ـ يعنى على را ـ قرار بده. او را پشت گرمى من قرار بده.
آن گاه فرمود:
(صَلُّوا عَلَيْهِ).
يعنى ولايت و محبّت على عليه السلام را پذيرا شويد و به فرمان او گردن نهيد.
پيامبر فرمود: بگوييد: «خداوندا! بر محمّد و خاندان محمّد درود بفرست». اين بدين معناست كه از خداوند بخواهيد كه ولايت و سرپرستى فرماندارانى را برپا نمايد كه هر كدام از ديگرى پيروى مى نمايند; همان طور كه در خاندان ابراهيم عليه السلام اين گونه بود.
پيامبر صلى اللّه عليه وآله فرمود: «و بر آن ها بركت و فراوانى ببخشاى»; يعنى زيادى و فزونى را در آن ها قرار بده و امامت را از آن ها قطع نفرما.
و كلمه «آل» اگر چه عموميت بر ديگران نيز دارد; ولى معناى مورد نظر، همان بزرگواران هستند; زيرا در پيروان و خاندان و فرزندان ايشان هم كافر و هم بدكار وجود دارد كه شايسته نيست بر آن ها درود فرستاده شود.
بنابر آن چه گذشت، روشن شد كه درود و صلوات بر آل محمّد، همان باور داشت سرپرستى او و امامان از فرزندان پاك و پاكيزه ايشان مى باشد; زيرا دين مردمان به وسيله آن ها به رشد واقعى و كمال مى رسد و نعمت و رفاه بر آنان به نهايت مى رسد و آنان همان نمازى هستند كه خداوند فرموده است، موجب دورى از زشتى ها و پليدى ها مى شود; زيرا نمازهاى واجبى كه خوانده مى شود در بسيارى از موارد اين گونه نيستند.2
1 . سوره احزاب: آيه 56.
2 . الصراط المستقيم: 1 / 190 و 191.