ديدگاه علماى اهل سنّت و رد نظريه ابن تيميّه
اما با اين همه، ابن تيميه با تعصّبورزى و بدون هيچ دليلى اين روايت را دروغ خوانده است.1
البته شمارى از حافظان نامدار اهل سنت مانند ابن حجر عسقلانى اين گفته ابن تيميه را نادرست خوانده اند.
ابن حجر در شرح بر صحيح بخارى، پس از ذكر رواياتى مربوط به برادرى ميان رسول خدا صلّى الله عليه وآله و حضرت على عليه السلام به نقل از واقدى، ابن سعد، ابن اسحاق، ابن عبدالبر، سهيلى و ابن كثير، چنين تصريح مى كند:
ابن تيميه در كتابى كه در ردّ بر ابن مطهّر رافضى نوشته، ماجراى برادرى ميان مهاجران به ويژه برادرى ميان رسول خدا صلّى الله عليه وآله و حضرت على عليه السلام را ردّ كرده است.
او مى گويد: زيرا مسأله ايجاد برادرى از اين جهت مطرح شده كه ميان آنان رفاقت و مهر ايجاد شود و دل هايشان به يك ديگر نزديك گردد. بنابراين، بى معناست كه پيامبر صلّى الله عليه وآله با يكى از مهاجران، و يا ميان يك مهاجر با مهاجر ديگر، رابطه برادرى ايجاد كند.
ابن تيميه نصّ را با قياس خود باطل دانسته و از حكمت اين برادرى غافل شده است. زيرا برخى از مهاجران از نظر مالى، عشيره اى و توان، از ديگران قوى تر بودند. رسول خدا صلّى الله عليه وآله با اين كار ميان افراد قوى و ضعيف رابطه برادرى ايجاد كرد… .
ضياء مقدسى نيز اين روايت را در كتاب المختارة از المعجم الكبير نقل كرده است. كتاب المختارة اثرى است كه ابن تيميه تصريح كرده كه روايات اين كتاب از احاديث كتاب المستدرك على الصحيحين حاكم نيشابورى، قوى تر و صحيح تر هستند… .2
زرقانى مالكىِ مذهب نيز در كتاب خود بخشى با عنوان «بيان برادرى ميان صحابه رضوان الله عليهم اجمعين» نگاشته و در آن چنين آورده است:
بنابر گفته ابن عبدالبر و ديگران، جريان بستن پيمان برادرى دو بار رخ داده است. پيامبر خدا صلّى الله عليه وآله نخستين بار در مكه و پيش از هجرت، ميان مهاجران با يك ديگر بر پايه حق و مواسات، برادرى ايجاد كرد. ميان ابوبكر و عمر رابطه برادرى ايجاد نمود و …. به اين ترتيب هر دو نفر مهاجر را با يك ديگر برادر نمود.
اما حضرت على عليه السلام ، باقى ماند. به رسول خدا صلّى الله عليه وآله گفت: ميان اصحاب خود برادرى ايجاد كردى! پس برادر من كيست؟
پيامبر صلّى الله عليه وآله فرمود:
أنا أخوك;
من برادر تو هستم.
روايات فراوانى درباره برادرى رسول خدا صلّى الله عليه وآله با حضرت على عليه السلام وجود دارد. ترمذى روايتى را نقل كرده كه خود آن حديث را حَسَن3 دانسته و حاكم نيشابورى نيز آن را صحيح دانسته است.
اين روايت از ابن عمر نقل شده كه رسول خدا صلّى الله عليه وآله به على عليه السلام فرمود:
أما ترضى أن أكون أخاك؟
راضى و خرسند نمى شوى كه من برادر تو باشم؟
آن حضرت پاسخ داد: چرا.
رسول خدا صلّى الله عليه وآله فرمود:
أنت أخي في الدنيا و الآخرة;
تو در دنيا و آخرت برادر من هستى.
ابن تيميه جريان برادرى ميان مهاجران، به ويژه ميان رسول خدا صلّى الله عليه وآله و على عليه السلام را انكار كرده است. او پنداشته كه اين موضوع دروغ است و پيامبر صلّى الله عليه وآله ميان مهاجران با يك ديگر رابطه برادرى ايجاد نكرده است.
ابن تيميه مى گويد: زيرا علّت تشريع مسأله برادرى، ايجاد رفاقت و مهرورزى ميان آنان بود… .
اما ابن حجر او را رد كرده و در پاسخ او گفته: ابن تيميه با اين قياس، يك نصّ و سخن آشكار را كنار زده است… .4
درباره جريان برادرى به همين اندازه بسنده مى كنيم، زيرا اين مقدار براى جوياى رشد و هدايت كافى است.
1 . منهاج السنّة 7 / 279، 361.
2 . فتح البارى فى شرح البخارى: 7 / 217.
3 . حديث حسن به اصطلاح اهل تسنّن، خبر مسندى است كه راويان آن، نزديك به درجه وثاقت باشند.
4 . شرح المواهب اللدنية: 1 / 273.