حديث طير و نشانه هاى فضيلت
در متن اين حديث و مطالب پيرامونى آن، قراين و نشانه هايى وجود دارد كه بر فضيلت حضرت على عليه السلام دلالت دارد. البته به ذكر همه آن ها نياز نيست; بلكه تنها اشاره به برخى از اين قراين داخلى و خارجى كفايت مى كند.
در برخى نقل ها آمده كه پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله فرمود:
اللهمّ ائتني بأحبّ خلقك إليك وأوجههم عندك;1
خدايا! محبوب ترين و آبرومندترين آفريده ات را نزد من بفرست.
در برخى نقل هاى ديگر آمده كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله فرمود:
اللهمّ أدخل علي أحبّ خلقك إليّ من الأوّلين والآخرين;2
خداوندا! محبوب ترين آفريدگانت را در نزد من از ميان اولين و آخرين، پيش من بفرست.
اين حديث شريف با اين متن بر افضليّت امير مؤمنان على عليه السلام در ميان اولين و آخرين مخلوقات دلالت مى كند. البتّه برترى آن حضرت در مورد آخرين آفريدگان پرواضح است، اما درباره اين برترى نسبت به نخستين مخلوقات كه شامل پيامبران و حتى پيامبران اولوالعزم نيز مى شود، بايد چنين گفت:
اين حديث با اين متن، از جمله ادلّه ما براى اثبات افضليت امير مؤمنان على عليه السلام نسبت به پيامبران و فرستادگان خداوند ـ جز پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله ـ به شمار مى رود. در برخى ديگر از متون حديث چنين نقل شده است:
انس مى گويد: ناگاه در را باز كردم على عليه السلام آمد و هنگامى كه ايشان را ديدم به او حسد ورزيدم.3
در متن ديگر اين گونه آمده:
آن گاه كه رسول خدا صلى الله عليه وآله على عليه السلام را ديدند، برخاستند و ايشان را در آغوش گرفتند و فرمودند:
يا ربّ وإليّ يا ربّ وإليّ، ما أبطأ بك يا علي؟4
خوش آمدى، خوش آمدى، يا على! چه شد كه دير آمدى؟
طبق سندى ديگر، پيامبر صلى الله عليه وآله پس از دعاى خويش و وارد شدن حضرت على عليه السلام اين گونه فرمودند:
ما أبطأ بك يا علي!
اى على چه شد كه دير آمدى؟
على عليه السلام فرمود: اى رسول خدا! سه بار آمدم و هر سه بار انس مرا بازگرداند.
انس مى گويد: در اين هنگام خشم را در چهره رسول خدا صلى الله عليه وآله مشاهده نمودم، ايشان فرمودند: «اى انس! چه چيزى تو را واداشت تا او را بازگردانى؟»
گفتم: اى رسول خدا! صدايتان را شنيدم كه دعا مى كرديد، دوست داشتم كه دعوت نصيب فردى از انصار شود.
گويا با اين بهانه خشم رسول خدا صلى الله عليه وآله پايان يافت(!) به محض آوردن اين عذر، آن خشم شديدى كه انس در چهره ايشان مشاهده كرد، از بين رفت.
رسول خدا صلى الله عليه وآله هنگامى كه اين عذر را شنيدند، فرمودند: اولين كسى نيستى كه خاندانش را دوست مى دارد!!5
به نظر ما اين كلام را به نام رسول خدا صلى الله عليه وآله در حديث طير، جعل كرده اند و اين كه آن حضرت فرموده باشد: «فرد به خاطر دوست داشتن خاندانش سرزنش نمى شود»، يا «اولين كسى نيستى كه خاندانش را دوست مى دارد» اين دو جمله را راويان به برخى از متون اين حديث افزوده اند.
اما اتفاق نظر وجود دارد كه رسول خدا صلى الله عليه وآله از رفتار انس ناراحت و خشمگين شدند و بنابر آن چه در حديث آمده است، حضرتش به او فرمودند:
أبى الله ـ يا أنس! ـ إلاّ أن يكون ابن أبي طالب;
اى انس! خدا امتناع دارد كه اين فرد غير از ]على[ بن ابى طالب باشد.
اين موارد، قرينه هاى داخلى موجود در متن حديث هستند.
1 . همين گونه در كتاب الطير ابن مردويه نقل شده است. ر.ك: نفحات الأزهار: 14 / 224.
2 . مناقب الامام على عليه السلام، ابن مغازلى: 171، حديث 200.
3 . همان: 175، حديث 212.
4 . المعجم الكبير: 10 / 282، مناقب الامام على عليه السلام، ابن مغازلى: 164، حديث 190 و 192 و 193 و منابع ديگر.
5 . ر.ك: المستدرك على الصحيحين: 3 / 131، المعجم الأوسط: 7 / 267.