تحريف حديث

تحريف حديث
سومين راهى كه براى بى اعتبار كردن «حديث ثقلين» به كار برده اند، تحريف حديث شريف است. البتّه تحريف به معناى نقصان; به اين معنا كه قسمتى از حديث را كه دلالت «حديث ثقلين» مبتنى بر آن است، حذف كرده و نقل ننموده اند. از كسانى كه اين راه را پيموده اند مسلم بن حَجّاج در كتاب صحيح(1) و خطيب بغدادى در كتاب تاريخ بغداد است.
خطيب بغدادى در كتاب تاريخ مى نويسد:
مطيّن، از نصر بن عبدالرحمان، از زيد بن حسن، از معروف از ابوطفيل اين گونه نقل مى كند كه حذيفة بن اُسَيد گويد: رسول خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود:
يا أيّها النّاس! إنّي فرط لكم وأنتم واردون عليّ الحوض، وإنّي سائلكم حين تردون عليّ عن الثّقلين، فانظروا كيف تخلفوني فيهما: الثّقل الأكبر كتاب اللّه، سبب طرفه بيد اللّه وطرفه بأيديكم، فاستمسكوا به ولا تضلّوا ولا تبدّلوا.(2)
اى مردم! به راستى كه من پيش از شما از دنيا مى روم و شما كنار حوض كوثر بر من وارد مى شويد، و من هنگام ورودتان از دو گوهر گران بها كه در ميان شما به وديعت گذاشته بودم خواهم پرسيد. نيك دقّت كنيد كه چگونه حقّ مرا درباره آن دو رعايت كرده ايد؟! يكى از آن دو كتاب خداوند متعال (قرآن كريم) است; ريسمانى كه يك طرفش به دست خداوند و طرف ديگرش در دست شماست. به آن تمسّك كنيد و گمراه نشويد و آن را دگرگون نسازيد.
همان طور كه ملاحظه مى شود، با اين كه در صدر حديث از «ثقلين» نام برده شده; ولى در ذيل آن، از اين دو گوهر گران بها، فقط يك مورد آن يعنى «كتاب اللّه» اشاره و از ذكر ديگرى خوددارى شده است.
جالب اين كه اين حديث، با همين سندى كه خطيب در كتابش آورده است، بدون كوچكترين تفاوتى در تمامى سند، در ساير مصادر اهل تسنّن موجود است و در ذيل آن، از «ثقل» ديگر نيز نام برده شده است كه ما فقط به يك منبع اكتفا مى نماييم.
حكيم تِرمذى در نوادر الاصول، حديث شريف را با همين سند چنين نقل مى كند:
… إنّي فرطكم عليّ الحوض وإنّي سائلكم حين تردون عليّ عن الثقلين، فانظروا كيف تخلفوني فيهما: الثقل الأكبر كتاب اللّه، سبب طرفه بيد اللّه وطرفه بأيديكم، فاستمسكوا به ولا تضلّوا ولا تبدّلوا; وعترتي أهل بيتي، فإنّي قد نبّأني اللّطيف الخبير أنّهما لن يفترقا حتّى يردا عليّ الحوض.(3)
… به راستى كه من پيش از شما از دنيا مى روم و شما كنار حوض كوثر بر من وارد خواهيد شد. من هنگام ورودتان از دو گوهر گران بها كه ميان شما به وديعت نهاده بودم، خواهم پرسيد. نيك دقّت كنيد كه چگونه حقّ مرا درباره آن دو رعايت كرده ايد؟ يكى از آن دو، كتاب خداوند متعال (قرآن كريم) است; ريسمانى كه يك طرفش به دست خداوند متعال و طرف ديگرش در دست شماست. پس به آن تمسّك كنيد و گمراه نشويد و آن را دگرگون نسازيد و ديگرى عترتم كه اهل بيت من هستند. پس به راستى كه خداوند آگاه و داناىِ رازها به من خبر داد كه اين دو از يكديگر جدا نمى شوند تا اين كه در كنار حوض كوثر بر من وارد شوند.
خوانندگان گرامى! داورى كنيد و به اين دو نقل توجّه نموده و با يكديگر مقايسه نماييد. آيا خود خطيب بغدادى در حديث شريف تصرّف كرده است يا ناسخان و يا ناشران؟ خداوند داناتر است.
البتّه ذكر جميع مواردِ تحريف نياز به مجالى وسيع تر و تأليف جداگانه اى است.

(1) صحيح مسلم: 7 / 122.
(2) تاريخ بغداد: 8 / 442.
(3) نوادر الاصول: 1 / 258.