روايت آلوسى

روايت آلوسى
دانشمند ديگرى از اهل سنّت كه پيرامون آيه مودّت سخن به ميان آورده، آلوسى است. وى در تفسير روح المعانى مى نويسد:
گروهى از علما در معناى آيه مودّت چنين اظهار نظر كرده اند كه منظور پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله اين بود كه من از شما هيچ پاداشى درخواست نمى كنم مگر مهرورزى شما به اهل بيت و خويشان من.
و در كتاب بحر المحيط آمده است: اين گفته ابن جبير، سدّى و عمرو بن شعيب است.
آن گاه آلوسى به توضيح واژگان آيه (نكات ادبى) آن مى پردازد و مى نويسد:
حرف «فى» در آيه به معناى «ظرف مجازى» است و واژه «قربى» به معناى أقرباء; يعنى خويشاوندان است و جار و مجرور در جاى حال قرار گرفته است; بنابراين، معناى آيه اين گونه مى شود:
من از شما هيچ پاداشى درخواست نمى كنم جز مودّت و مهرورزى ثابت و استوار نسبت به خويشان من ]و براى افاده اين معنا كلمه «فى» آمد و[ نفرمود: «إلاّ مودة القربى».
سپس آلوسى به نقل روايت مرفوعه اى مى پردازد و مى نگارد:
ابن منذر، ابن ابى حاتم، طبرانى و ابن مردويه با استناد به ابن جبير نقل مى كنند كه ابن عباس گويد: هنگامى كه آيه مودّت نازل شد… .
آلوسى در ذيل اين حديث مى نويسد: آن سان كه جلال الدين سيوطى در الدرّ المنثور گفته، سند اين روايت ضعيف است.
از طرفى، ابن حجر عسقلانى در كتاب الكاف الشاف في تخريج أحاديث الكشّاف به ضعف سند اين حديث تصريح كرده است. هم چنين وى مى گويد كه اگر اين روايت صحيح بود، آن چنان كه در صحيح بخارى و مسلم و ديگر منابع آمده است و گذشت، ابن عباس نمى گفت: اى ابن جبير در پاسخ شتاب كردى…، مگر اين كه بگوييم گروهى از اهل بيت رواياتى نقل كرده اند كه اين معنا را تأييد مى كند; از جمله ابن جرير روايت كرده كه ابوديلم گويد: هنگامى كه حضرت على بن الحسين عليهما السلام را به اسارت وارد شهر شام كردند… .
در روايت ديگرى زاذان از على عليه السلام چنين نقل مى كند كه آن حضرت فرمود:
فينا في آل حم آيةٌ لا يحفظ مودّتنا إلاّ مؤمن;
درباره ما در سوره آل حم، آيه اى است كه اشاره دارد به اين كه مودّت و دوستى ما را جز مؤمن نگاه نمى دارد.
آن گاه على عليه السلام اين آيه شريفه را قرائت كرد.
كميت شاعر نيز در سروده خود به اين سخن اشاره مى كند و مى سرايد:
وجدنا لكم في آل حم آية *** تأوّلها منّا تقيّ ومعربُ
در سوره آل حم آيه اى وجود دارد كه همه ما نزول آن را درباره شما مى دانيم.
آلوسى در ادامه مى نويسد: در اين زمينه چه زيبا سروده است، سيّد عمر هيتى يكى از سادات معاصر، آن جا كه گويد:
بأيّة آية يأتي يزيدُ *** غداة صحائفُ الأعمال تُتلى
وقام رسول ربّ العرش يتلو *** وقد صمّت جميع الخلق (قل لا);
يزيد در روز قيامت به هنگام قرائت نامه اعمال، با كدامين آيه خواهد آمد; در حالى كه فرستاده پروردگار عرش، در هنگام سكوت همه مردم اين چنين تلاوت مى كند كه (قل لا).
روشن است كه خطاب در اين آيه، همه امّت را در بر مى گيرد، نه فقط انصار را; گرچه برخى چنين توهّم كرده اند; چرا كه همه مردم به مودّت و دوستى اهل بيت عليهم السلام مكلّف و موظّف هستند.
آن گاه آلوسى از مسلم نيشابورى، ترمذى و نسائى حديث ثقلين و برخى از احاديث مناقب اهل بيت عليهم السلام را نقل كرده و مى گويد: روايات ديگرى در اين باره نقل شده است كه به جهت فراوانى قابل شمارش نيستند.1

1 . روح المعانى: 25 / 31 و 32.