استناد و سوگند به حديث غدير
در برخى از روايات به حديث غدير استناد و سوگند ياد شده است. شيخ طوسى رحمه اللّه متوفاى سال 460 هجرى خبر استناد امير مؤمنان على عليه السلام به حديث غدير را در جمع اهل شورا چنين نقل مى كند:
چندين راوى از ابوالمفضّل، از حسن بن محمّد انصارى، محمّد بن جعفر حميرى، على بن محمّد نخعى و احمد بن محمّد بن سعيد همدانى؛
از احمد بن يحيى ازدى، از عمرو بن حمّاد قنّاد، از اسحاق بن ابراهيم ازدى، از معروف بن خرّبوذ، زياد بن منذر و سعيد بن محمّد؛
از ابوطفيل از على عليه السلام، حديث طولانى استدلال آن حضرت عليه اهل شورا را چنين نقل كرده اند:
حضرت على عليه السلام به اهل شورا فرمود:
أنشدكم باللّه، هل فيكم أحد قال له رسول اللّه صلّى اللّه عليه وآله ما قال في غزاة تبوك: «إنّما أنت منّي بمنزلة هارون من موسى إلاّ أنّه لا نبي بعدي»، غيري؟
شما را به خدا سوگند مى دهم، آيا در ميان شما، جز من كسى هست كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله در غزوه تبوك، در مورد او سخنى هم چون: «تو براى من همانند هارون براى موسى هستى مگر اين كه هيچ پيامبرى بعد از من نخواهد آمد»، گفته باشد؟
گفتند: نه!
فرمود:
أنشدكم باللّه، هل فيكم أحد قال له رسول اللّه صلّى اللّه عليه وآله مقالته يوم غدير خم: «من كنت مولاه فعلي مولاه، اللّهم وال من والاه، وعاد من عاداه»، غيري؟
شما را به خدا سوگند مى دهم، آيا در ميان شما، جز من كسى هست كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله در روز غدير خم در مورد او سخنى هم چون: «هر كه من مولاى او هستم على مولاى اوست. خدايا! دوستداران او را دوست و دشمنانش را دشمن دار»، گفته باشد؟
گفتند: نه!1
شيخ صدوق رحمه اللّه نيز حديث سوگند گرفتن امير مؤمنان على عليه السلام و نفرين ايشان عليه كتمان كنندگان ـ يعنى انس بن مالك، براء بن عازب انصارى، اشعث بن قيس كندى و خالد بن يزيد بجلّى ـ را نقل كرده است.2
شيخ حرّ عاملى رحمه اللّه متوفّاى سال 1104 هجرى به نقل از ابراهيم بن محمّد بن سعيد ثقفى در كتاب الغارات، خبر سوگند دادن ابوهريره توسّط يك جوان را چنين نقل كرده است:
پس از ورود معاويه به كوفه، ابوهريره به مسجد رفت و به روايت حديث، مشغول شد. در اين هنگام جوانى از انصار به نزد او آمد و گفت: اى ابوهريره! در مورد يك حديث از تو سؤالى دارم و تو را به خدا سوگند مى دهم كه آيا از پيامبر صلى اللّه عليه وآله شنيده اى كه به على عليه السلام فرمود:
من كنت مولاه فعلي مولاه، اللهمّ وال من والاه، وعاد من عاداه؛
هر كه من مولاى او هستم على مولاى اوست، خدايا! دوستداران او را دوست و دشمنانش را دشمن بدار؟
ابوهريره گفت: آرى، به خدايى كه معبودى جز او نيست، از پيامبر صلى اللّه عليه وآله شنيدم كه مى گفت:
من كنت مولاه فعلي مولاه، اللهمّ وال من والاه، وعاد من عاداه؛
هر كه من مولاى او هستم على مولاى اوست، خدايا! دوستداران او را دوست و دشمنانش را دشمن بدار؟
آن جوان به او گفت: به خدا سوگند كه تو با دشمنان على، دوستى و با دوستان على، دشمنى كرده اى.
در اين هنگام ابوهريره از مسجد بيرون رفت و تا هنگام خروج از كوفه به مسجد بازنگشت.3
شيخ حرّ عاملى رحمه اللّه روايت ديگرى را در اين زمينه به نقل از احمد بن على طبرسى به سند خود از محمّد و يحيى ـ فرزندان عبداللّه بن حسن ـ از پدرشان، از حضرت على عليه السلام در ضمن حديثى چنين نقل مى كند:
ابىّ بن كعب به هنگام سخنرانى ابوبكر به او گفت: مگر نمى دانيد كه رسول خدا صلى اللّه عليه وآله در جايى براى ما سخنرانى كرد و على را به خلافت برگزيد و فرمود:
من كنت مولاه فهذا علي مولاه…؛
هر كه من مولاى او هستم اين على مولاى اوست…؟4
گفتنى است كه بيشتر محدّثان مشهور اهل سنّت، روايت هاى سوگند دادن و استناد به حديث غدير را نقل كرده اند… براى مثال برخى محدّثان اهل سنّت همانند خطيب خوارزمى در المناقب، حموينى در فرائد السمطين و حتى حافظ ابن عبدالبرّ در الاستيعاب به سند خود از عمرو بن حمّاد قنّاد، خبر سوگند دادن در روز شورا را نقل كرده اند.5
هم چنين مى توان خبر سوگند دادن و نفرين كتمان كنندگان را در مسند احمد، أسد الغابة فى معرفة الصّحابه، مجمع الزوائد و… مشاهده نمود.6
از طرفى، خبر سوگند دادن ابوهريره از سوى جوان انصارى را ابوبكر هيثمى در مجمع الزوائد و هم چنين ابن كثير در تاريخ خود از قول چندين تن از ائمه حديث، نقل كرده اند.7
1 . الأمالى، شيخ طوسى: 555، إثبات الهداة: 2 / 86.
2 . إثبات الهداة: 2 / 420 به نقل از كتاب الأمالى، شيخ صدوق.
3 . إثبات الهداة: 2 / 178
4 . همان: 2 / 116.
5 . فرائد السّمطين: 1 / 86 ، الاستيعاب (چاپ شده در حاشيه الاصابه): 3 / 35.
6 . مسند احمد: 1 / 119، اسد الغابه: 3 / 321، مجمع الزوائد: 9 / 106.
7 . مجمع الزوائد: 9 / 105، تاريخ ابن كثير: 5 / 213.