چاره جويى گروه ديگر براى حلّ اين مشكل
برخى علماى اهل سنّت نمى توانند حديث بخارى را تكذيب كنند، اما از پايبندى به مفهوم و معناى آشكار و بلكه صريح اين حديث نيز شرم دارند، به همين جهت كار بر آن ها مشكل شده و براى برون رفت از اين تنگنا در دام تكلّف گرفتار مى آيند!
سهيلى ـ پس از نقل حديث بخارى كه در بخش ذبائح آمده ـ مى نويسد:
درباره اين حديث يك پرسش مطرح است: چگونه خداوند، توفيق نخوردن از گوشت قربانى بت ها و حيواناتى را كه ذبحِ شرعى نشده به زيد عطا كرد، اما رسول خدا صلى الله عليه وآله كه عصمت الهى براى او ثابت و شايسته ترين فرد به اين فضيلت در دوران جاهليت است، از اين توفيق، بى نصيب شد؟
از دو زاويه مى توان به اين پرسش پاسخ گفت:
1 . در اين حديث، ذكر نشده است كه پيامبر به هنگام ملاقات با زيد در «بلدح» ـ يعنى هنگامى كه سفره غذا را پيش روى وى نهادند ـ از آن سفره، تناول نمود; بلكه در اين حديث آمده است كه زيد بعد از آن كه غذا را پيش روى او نهادند، گفت: از آن چه بدون ذكر «بسم الله»، ذبح شده است، تناول نمى كنم.
2 . زيد نه بر اساس اديان گذشته; بلكه بر اساس نظر شخصى خود از تناول گوشت قربانى سرباز زد; زيرا در شريعت ابراهيم عليه السلام، گوشت مردار تحريم شده بود، اما چنين حكمى در مورد حيواناتى كه براى غير خدا، ذبح مى شدند، وجود نداشت; بلكه اسلام نخستين دينى بود كه حكم مذكور را تشريع نمود.
برخى اصوليون مى گويند: هر چيزى قبل از صدور حكم شرعى، مباح است. بنابراين تناول پيامبر از گوشت قربانى بت ها، عملى مباح تلقى مى شد و عدم تناول وى نيز خالى از اشكال بود.
ممكن است گفته شود: تناول از چنين گوشتى، نه مباح و نه حرام است. صحّت اين حكم نيز مورد تأييد است; چرا كه حلال بودن گوشت حيوانات مخصوص قربانى، در اديان گذشته مورد اشاره قرار گرفته و خداوند در اديان گذشته بر حلال بودن گوسفند، شتر و… صحّه گذاشته است; بدعت هاى مشركان، خللى بر حلال بودن اين حيوانات ـ كه در اديان گذشته تشريع شده بود ـ وارد نمى آورد تا اين كه پس از اسلام، اين آيه نازل شد:
(وَلا تَأْكُلُوا مِمّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللهِ عَلَيْهِ);1
و از آن چه نام خدا بر آن برده نشده است مخوريد.
به عنوان مثال، حلال بودن گوشت حيوانات مخصوص قربانى ـ كه در شريعت اهل كتاب، تثبيت شده بود ـ به قوّت خود باقى ماند و بدعت هاى اهل كتاب ـ شامل كفر و پرستش صليب ـ خللى بر اين حكم وارد نياورد; بنابراين، گوشت قربانى بت پرستان نيز بر اساس اديان گذشته، حلال به شمار مى رفت تا اين كه قرآن، حكم تحريم آن را صادر كرد.2
1 . سوره انعام: آيه 121.
2 . الروض الأنف: 2 / 360 ـ 363.