نگاهى به شرح حال برخى حافظان
صاحب كتاب مشارق، حافظ قاضى عياض است و كتاب مشارق الأنوار على صحاح الأخبارِ او، در زمره كتاب هاى معروف و معتبر قرار مى گيرد. قاضى عياض در اين كتاب به بيان تحريف ها، غلط نويسى ها و اشتباهات كتاب هاى الموطأ، صحيح بخارى و صحيح مسلم پرداخته است.
صاحب كتاب مطالع نيز حافظ ابراهيم بن يوسف است كه نام كامل كتاب او مطالع الأنوار على صحاح الآثار است. كاتب چلبى، كتاب مطالع را چنين توصيف مى كند:
كتاب مطالع الأنوار على صحاح الآثار به بيان مشكلات موجود در كتاب الموطأ، صحيح مسلم و صحيح بخارى مى پردازد و لغات مبهم احاديث عجيب اين كتاب ها را توضيح مى دهد.
نويسنده اين كتاب، ابن قراقول ابراهيم بن يوسف است كه در سال 569 ديده از جهان فرو بست. وى كتاب خود را به شيوه مشارق الأنوار قاضى عياض به رشته تحرير در آورد و شمس الدين محمّد بن محمّد موصلى ـ متوفاى سال 774 ـ اين كتاب را به شعر درآورد.
در آغاز اين كتاب آمده است:
سپاس خداى را كه دين خود را بر همه اديان، غلبه داد. اين كتاب برگرفته از شرح، توضيح، بيان متقن و نگارش فقيه ابوالفضل عياض بن موسى بن عياض بستى در كتاب مشارق الأنوار است، با اين تفاوت كه فقيه ابواسحاق ابن قراقول به خلاصه نويسى، تصحيح و اصلاح اوهام آن پرداخته است.1
1 . كشف الظنون: 2 / 1715.