ذهلى و انتقاد او از بخارى

ذهلى و انتقاد او از بخارى
از پيشوايان بزرگ اهل سنّت كه از بخارى انتقاد كرده، محمّد بن يحيى ذهلى است كه اعتبار و آبروى بخارى را زير سؤال برد، او را به بدعت گذارى دينى متّهم نمود و ديگران را از حضور در مجلس وى و نگارش رواياتش، نهى كرد. سبكى در شرح حال بخارى مى نويسد:
ابوحامد ابن شرقى مى گويد: بخارى را در تشييع جنازه سعيد بن مروان ديدم در حالى كه ذهلى درباره اسامى، كنيه ها و ضعف آنان از او سؤال مى كرد، اما بخارى هم چون تير از كنار او مى گذشت.
هنوز يك ماه از اين موضوع نگذشته بود كه ذهلى گفت: كسانى كه به مجلس بخارى مى روند حق حضور در مجلس ما را ندارند; زيرا از بغداد براى ما چنين نوشته اند كه بخارى در مورد مخلوق بودن قرآن سخن گفته است. هر چند او را از اين باور نهى كرديم، اما وى هم چنان به آن معتقد است. بنابراين به وى نزديك نشويد!
سبكى پس از نقل سخنان ابوحامد ابن شرقى مى افزايد:
بر پايه آن چه كه از او نقل شده و در آينده به ذكر آن خواهيم پرداخت بخارى از كسانى است كه گفت: قرآن، مخلوق است; در حالى كه محمّد بن يحيى ذهلى مى گويد: «هر كس قرآن را مخلوق بپندارد، بدعت گذار است و هم نشينى و سخن گفتن با وى جايز نيست. هر كس گمان كند كه قرآن مخلوق است، كافر به شمار مى آيد».
اين موضوع را ابن حجر عسقلانى نيز مطرح كرده است. وى مى گويد:
ابوحامد ابن شرقى مى گويد: از محمّد يحيى ذهلى شنيدم كه مى گفت: قرآن، كلام خدا و غير مخلوق است و هر كس آن را مخلوق بپندارد، بدعت گذار است و هم نشينى و سخن گفتن با وى جايز نيست. از اين پس هر كس به نزد محمّد بن اسماعيل بخارى برود او را به داشتن اين باور متّهم كنيد; زيرا تنها، افرادى در مجلس بخارى حاضر مى شوند كه از مكتب وى طرفدارى مى كنند.1

1 . هدى السارى: 492.