الف ـ بررسى كتاب الموطّأ
نويسنده كشف الظنون در مورد اين كتاب چنين مى نويسد:
همان گونه كه در كتاب النكت الوفيّه آمده است: الموطّأ كتابى كهن و پر خير و بركت است كه نويسنده آن قصد داشت كه احاديث صحيح را در آن گرد آورد، ولى آن چه در كتابش گرد آورده است از نظر خود مالك صحيح است نه طبق اصطلاح اهل حديث; چرا كه مالك، مراسيل و بلاغات(1) را صحيح مى داند(2).
جلال الدين سيوطى نيز در مورد كتاب الموطّأ اين گونه اظهار نظر مى كند:
خطيب بغدادى و دانشمندان ديگر تصريح كرده اند كه الموطّأ بر همه كتاب هاى جوامع و مسانيد تقدّم دارد.
وى سپس مى گويد: بنا بر اين كتاب الموطّأ از نظر رتبه بندى تاريخى بعد از صحيح حاكم نيشابورى است(3).
سيوطى در كتاب تنوير الحوالك در اين زمينه مى نويسد:
ابن حزم در كتاب مراتب ديانت مى نويسد كه رواياتى را كه در كتاب الموطّأ مالك آمده است شمردم، در آن 500 و اندى حديث مسند و 300 و اندى حديث مرسل يافتم و 70 و اندى حديث در آن است كه مالك خودش به آن ها عمل نكرده است. البته در آن، احاديث ضعيفى وجود دارد كه بيشتر علما آن ها را تضعيف كرده اند(4).
(1) مراسيل: جمع مُرسل است و به روايتى مى گويند كه در سلسله سند آن يك يا چند راوى حذف شده باشد.
بلاغات: به روايات هايى اطلاق مى شود كه به عنوان «بلغنى» آمده باشند.
(2) كشف الظنون: 2 / 1907.
(3) تدريب الراوى: 1 / 83 .
(4) تنوير الحوالك: 1 / 9.