محمّد بن على

محمّد بن على
محمّد بن على، همان محمّد بن حنفيه است كه روايت او را احمد بن حنبل از طريق سُفيان بن عُيَيْنَه از عمرو بن دينار نقل كرده است. اين سند حديث را فقط در كتاب فضايل احمد بن حنبل يافتيم، و از بزرگان حديث عامّه فرد ديگرى آن را روايت نكرده است و خود او نيز در مسندش آن را نياورده است. محقق كتاب فضايل در پاورقى آن گفته است:
اين حديث مرسل است و محمّد بن حنفيه آن را به كسى اسناد نداده است.
مرسل بودن اين حديث به اين جهت است كه نوشته اند: اساساً عمرو بن دينار از محمّد بن حنفيه روايتى نشنيده است. از اين رو، نام محمّد در ميان كسانى كه عمرو از آن ها روايت كرده، نيامده است، بلكه تصريح شده است كه او اين حديث را از كسانى كه در زمره مشايخ او به شمار مى آيند نشنيده است.
به عنوان نمونه: ابن عبّاس، نخستين كسى است كه ابن حجر نام او را در رديف كسانى كه عمرو بن دينار از آن ها روايت كرده، آورده است. آن گاه ابن حجر از تِرمذى نقل مى كند كه مى گويد بُخارى گفت: عمرو بن دينار حديث عمر در مورد گريه بر مردگان را از ابن عبّاس نشنيده است.
ابن حجر مى گويد: به نظر من، مقتضاى اين سخن اين است كه عمرو بن دينار، تدليس گر باشد(1).
آن چه بيان شد از جهت ارسال روايت به محمّد بن حنفيه بود.
گذشته از اين، محمّد بن على عليه السلام از اصحاب رسول خدا صلّى اللّه عليه وآله نبود; بلكه امير مؤمنان على عليه السلام مدّتى بعد از وفات حضرت زهرا سلام اللّه عليها با مادر او ازدواج كرد. بنا بر اين، روايات او از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه وآله مرسل خواهند بود، و اين جنبه ديگرى از ارسال اين روايت است.

(1) تهذيب التهذيب: 8 / 25 و 26.