8 . ابن عبدالبرّ و نگاهى به شرح حال او
دانشمند ديگرى كه به بررسى و نقد حديث «النجوم» پرداخته حافظ ابوعمر ابن عبدالبرّ درگذشته سال 463 هجرى است. وى در اين باره مى نويسد:
ابوشهاب حناط از حمزه جزرى از نافع نقل مى كند كه ابن عمر گويد: پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود:
إنّما أصحابي مثل النجوم فأيّهم أخذتم بقوله اهتديتم؛
همانا اصحاب من مانند ستارگان هستند، به گفتار هر يك عمل كنيد هدايت يافته ايد.
اين اسناد صحيح نيست و از نافع كسى روايت نمى كند كه بتوان به گفتار او احتجاج كرد. اين حديث را با سند ديگرى بزّار نقل كرده است. در آن سند آمده است: احمد بن عمر، از عبد بن احمد، از على بن عمر، از قاضى احمد بن كامل، از عبداللّه بن روح، از سلام بن سليم، از حارث بن غصين، از اعمش، از ابى سفيان نقل مى كند كه جابر گويد: پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود:
أصحابي كالنجوم بأيّهم اقتديتم اهتديتم؛
اصحاب من به سان ستارگانند، به هر يك اقتدا كنيد هدايت يافته ايد.
ابوعمرو گويد: بر اين اسناد هيچ دليل و حجّتى قائم نشده است؛ چرا كه حارث بن غصين فرد مجهول و ناشناخته اى است.1
با اين سخن، نگاهى اجمالى به شرح حال ابن عبدالبرّ داريم. سيره نويسان با احترام تمام به شرح حال او پرداخته اند. ذهبى درباره او مى نويسد:
وى امام، حافظ و شيخ الاسلام كشور مغرب بود. در ربيع الثانى سال 368 هجرى ديده به جهان گشود و در دوران كودكى به تحصيل علم حديث پرداخت و در حفظ حديث و دقّت و ژرف نگرى سروَر دوران خويش گرديد.
ابووليد باجى گويد: در اندلس كسى هم چون ابوعمر در علم حديث نبود.
ابن حزم گويد: كتاب التمهيد نگارش دوست ما ابوعمر است. من در علم كلام بر محور فقهِ حديث كسى را همانند او سراغ ندارم تا چه رسد كه از او بهتر باشد.
ابن سكره نيز درباره او اين گونه ابراز كرده است: از ابووليد باجى شنيدم كه مى گفت: ابوعمر حافظ ترين فرد كشور مغرب بود.
حميدى نيز درباره او سخن گفته است. وى مى گويد: ابوعمر فقيه، حافظ، كثير الحديث، عالم به قراآت و اختلاف قرآن، داراى علوم حديث و رجال، بزرگ شده علم حديث كه در نظريات فقهى به اقوال شافعى تمايل داشت.2
1 . جامع بيان العلم وفضله: 924 و 925.
2 . براى آگاهى بيشتر در شرح حال او ر.ك: وفيات الأعيان: 6 / 63، مرآة الجنان: 3 / 89 ، المختصر: 2 / 187 و 188، العبر: 3 / 255، تذكرة الحفاظ: 3 / 349، تاج العروس: 3 / 37.