16 . زين عراقى
حافظ ديگرى كه حديث «النجوم» را نپذيرفته، حافظ زين الدين عراقى متوفاى سال 806 هجرى است. وى در اين باره مى گويد:
حديث «أصحابي كالنجوم بأيّهم اقتديتم اهتديتم» را دارقطنى در كتاب الفضائل نقل كرده است. اين حديث را ابن عبدالبرّ در جامع بيان العلم از طريق خودش از حديث جابر روايت كرده و گويد: بر صحّت اين اسناد هيچ حجّت و دليلى قائم نيست و نمى تواند دليل باشد؛ زيرا كه حارث بن غصين يكى از راويان آن، فرد مجهول و ناشناخته اى است.
از طرفى، عبد بن حميد در مسند و ابن عدى در الكامل از روايت حمزة بن ابى حمزه نصيبى، از نافع، از ابن عمر اين حديث را با متن «بأيّهم أخذتم» به جاى «اقتديتم» نقل كرده است و اين اسناد به سبب حمزه، ضعيف است؛ چرا كه وى به دروغ گويى متّهم است.
از سوى ديگر، بيهقى نظير اين حديث را در المدخل از حديث عمر و ابن عبّاس نقل كرده و از طريق ديگر به طور مرسل آورده و گويد: متن اين حديث مشهور؛ ولى اسناد آن ضعيف است و در اين باره سندى ثابت نشده است.
بزّار نيز آن را از روايت عبدالرحيم بن زيد عمّى، از پدرش، از ابن عمر روايت كرده و گويد: اين حديث ناشناخته است و صحيح نيست.
ابن حزم نيز درباره اين حديث اظهار نظر كرده است. وى مى گويد: اين حديث دروغ، ساختگى و باطل است.
بيهقى درباره اين حديث گويد: بخشى از معناى حديث «أصحابي كالنجوم» را حديث ابوموسى ـ كه مسلم نيشابورى آن را روايت كرده ـ مى رساند. در آن حديث پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله فرموده است:
النجوم أمنة لأهل السماء… وأصحابي أمنة لأمتي…؛1
ستارگان براى آسمانيان ايمنى بخشند…. و اصحاب من براى امّت من امان هستند… .
اينك نگاهى اجمالى به شرح حال زين الدين عراقى داريم. همه معجم نويسان شرح حال او را با ستايش و تعريف فراوان آورده اند. ابن عماد در حوادث سال 806 هجرى مى نويسد:
در اين سال حافظ زين الدين عبدالرحيم بن عراقى شافعى كه حافظ عصر خود بود… ديده از جهان فرو بست.2
1 . تخريج احاديث المنهاج، بيضاوى: 81 ـ 86 . گفتنى است كه به زودى تضعيف اسناد بيهقى در المدخل بيان خواهد شد؛ همان حديثى كه از ابن عبّاس نقل شده و حديث «اختلاف» را در برمى گيرد.
2 . براى آگاهى بيشتر درباره او ر.ك: طبقات القراء: 1 / 382، الضوء اللامع: 4 / 171 ـ 178، البدر الطالع: 1 / 354 ـ 356، شذرات الذهب: 7 / 55 و 56.