15 . ابن قيم الجوزيه و نگاهى به شرح حال او
دانشمند ديگرى كه به حديث «النجوم» ايراد گرفته ابن قيّم الجوزيه درگذشته سال 751 هجرى است. وى در بحث رد ادلّه مقلّدين در چهل و پنجمين وجه آن مى نويسد:
مقلّدين مى گويند: در صحّت تقليد، حديث مشهور «اصحاب من مانند ستارگانند به هر كدام اقتدا كرديد، هدايت يافته ايد» كفايت مى كند. اين دليل چندين پاسخ دارد:
يكم. اين حديث از طريق اعمش، از ابوسفيان، از جابر؛ و از حديث سعيد بن مسيب، از ابن عمر؛ و از طريق حمزه جزرى، از نافع، از ابن عمر نقل شده است و هيچ يك از اين ها ثابت نشده است.
ابن عبدالبرّ گويد: محمّد بن ابراهيم بن سعيد براى ما نقل كرد كه ابوعبداللّه بن مفرج به آن ها گفته است كه محمّد بن ايّوب صموت گويد: بزار به ما گفت: و اما روايتى كه از پيامبر صلى اللّه عليه وآله نقل مى شود كه فرموده است: «اصحاب من مانند ستارگان هستند به هر كدام از آنان اقتدا كنيد هدايت يافته ايد» اين گفتار از رسول خدا صلى اللّه عليه وآله به طريق صحيح نرسيده است.1
اينك نگاهى گذرا به شرح حال ابن قيّم الجوزيه داريم. در بيشتر كتاب هاى شرح حال نويسى از او تمجيد شده است. ابن كثير در حوادث سال 751 هجرى مى نويسد:
شب پنجشنبه سيزدهم ماه رجب به هنگام اذان عشا صاحب ما شيخ امام، علامه شمس الدين امام الجوزيه ديده از جهان فرو بست. وى تحصيلات خود را با علم حديث آغاز كرد و به علم و دانش مشغول شد و در علوم متعددى از جمله علم تفسير، حديث، كلام و فقه تبحّر يافت.
او زيبا قرائت مى كرد و اخلاق نيكويى داشت، بيشتر مهرورزى مى نمود، به كسى حسادت نمىورزيد و كسى را اذيت نمى كرد، پشت سر كسى غيبت نمى نمود و از كسى كينه به دل نداشت.2
1 . اعلام الموقعين: 2 / 231 و 232.
2 . براى آگاهى بيشتر در شرح حال او ر.ك: الدرر الكامنه: 3 / 400 ـ 403، البدر الطالع: 2 / 143 ـ 146، الوافى بالوفيات: 2 / 270 ـ 272، بغية الوعاة: 1 / 62 و 63، تاريخ ابن كثير: 14 / 234.