تأمّلى در سند روايت انس

تأمّلى در سند روايت انس
همان گونه كه روشن شد، سندهاى رواياتى كه حديث اقتدا را بازگو مى كردند، قابل نقد و بررسى بودند; چرا كه تِرمذى بعد از نقل حديث ابن مسعود آن را ضعيف مى داند.
از طرفى ضعف حديث حذيفه با تمام طرق آن ثابت شده است.
اينك حديث انس را در ترازوى نقد قرار مى دهيم. اين حديث در كتاب الكاملِ ابن عَدى اين گونه آمده است:
ابوزيد حَمّاد بن دليل (قاضى مدائن)، از على بن حسن بن سليمان، از احمد بن محمّد بن مُعَلّى آدمى، از ابورجاء مسلم بن صالح، از حَمّاد بن دليل، از عمر بن نافع نقل مى كند كه عمرو بن هرم گويد: من و جابر بن زيد نزد انس بن مالك رفتيم. انس گفت: پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود: «به آن دو كه بعد از من هستند; يعنى ابوبكر و عمر اقتدا كنيد و به دستور و سفارش ابن اُمّ عبد تمسّك كنيد و از روش عمّار پيروى نماييد».
نظير همين روايت را با همان اسناد، محمّد بن عبدالحميد فرغانى، از صالح بن حكيم بصرى، از ابو رجاء مسلم بن صالح، از ابو زيد حَمّاد بن دليل (قاضى مدائن)، از عمر بن نافع براى ما نقل كرده است.
محمّد بن سعيد حرّانى، از جعفر بن محمّد بن صباح، از مسلم بن صالح بصرى نيز نظير همين روايت را با همان اسناد براى ما نقل كرده است.
همچنين على بن حسن بن سليمان، از احمد بن محمّد بن مُعَلّى آدمى، از مسلم بن صالح، از حَمّاد بن دليل، از عمر بن نافع، از عمرو بن هرم، از ربعى، از حذيفه، از پيامبر صلى اللّه عليه وآله همين روايت را براى ما نقل كرد.
ابن عَدى مى گويد: حَمّاد بن دليل كه يكى از راويان اين حديث است، روايات كمترى نقل كرده است. وى براى اين حديث دو سند ذكر كرده است كه آن دو را جز او كسى ذكر نكرده است(1).

(1) الكامل فى الضعفاء: 3 / 29 ـ 30.