دليل هاى عقلى عصمت
دليل يكم: تأمين غرض
واضح است كه نصب پيامبر و جانشين او عبث نيست، بلكه خداوند متعال ازاين كار هدف و غرض مهمّى دارد. اين غرض تنها با عصمت حجت هاى خدا تأمين مى شود و اگر نبى و امام معصوم نباشند، هدف حاصل نمى شود و اين از بارى تعالى محال است. پس نبى يا امام بايد معصوم باشد.
خواجه نصيرالدين طوسى در تجريد در اين باره مى نويسد:
ويجب في النبيّ العصمة، ليحصل الوثوق فيحصل الغرض;1
عصمت در نبى واجب است تا اين كه اطمينان ]مردم به او[ حاصل شود و در نتيجه غرض از ]فرستاده شدن[ او حاصل گردد.
در توضيح كلام محقّق طوسى به چند نكته اشاره مى كنيم:
نكته يكم: خداوند سبحان با بندگانش به صورت مستقيم ارتباط برقرار نمى كند، پس بايد ميان خالق و مخلوق واسطه اى باشد تا اين ارتباط را برقرار سازد. واسطه ميان خدا و انسان ها نمى تواند از جنس ملك باشد، زيرا علاوه بر نياز به اُنس انسان ها به آنان، الگويى عملى براى انسانها بايد باشند تا بتوانند در عمل از آنان الگو بردارى كنند. از اين رو اگر خداى تعالى مَلَك و فرشتگان را نيز براى هدايت انسان ها مى فرستاد، بايد به شكل همانان قرار مى داد، همان طور كه خداى تعالى در اين باره مى فرمايد:
(وَلَوْ جَعَلْناهُ مَلَكًا لَجَعَلْناهُ رَجُلاً وَلَلَبَسْنا عَلَيْهِمْ ما يَلْبِسُونَ).2
نكته دوم: واسطه ميان خدا و خلق بايد از سوى خداى متعال تعيين و نصب گردد و هيچ كس در اين كار شايستگى دخالت ندارد كه در سطور گذشته به آن پرداختيم.
نكته سوم: خداوند متعال پس از پيامبر امامى را نصب كرده است; از همين رو هيچ كوتاهى از جانب پروردگار صورت نگرفته و رابط ميان خلق و خالق موجود است.
نكته چهارم: خداوند از نصب امام هدف و غرضى دارد و خواهان تحقّق آن است.
نكته پنجم: تأمين غرض و رسيدن به هدف از نصب امام پس از رسول خدا صلى الله عليه وآله متوقف است بر اطمينان مردم به آن امام الاهى و اگر مردم به امام اعتماد نكرده و او را قبول نداشته باشند، غرض الاهى محقق نمى شود. به عبارت ديگر چنان چه مردم احتمال دهند كه ممكن است امام مرتكب دروغ، خطا و اشتباه شود، بى گمان در رفتار و گفتار او شك و شبهه به وجود مى آيد و غرض الاهى از نصب امام حاصل نمى گردد.
در مقابل اگر مردم به رفتار و گفتار امام اطمينان داشته باشند، همين اعتماد موجب مى شود به سخنان و فرامين او گوش فرا دهند و او را به عنوان رابط ميان خدا و خلق بپذيرند. پس براى تحصيل غرض الاهى، امام بايد معصوم باشد.
1 . كشف المراد في شرح تجريد الإعتقاد: 471.
2 . سوره انعام: آيه 9.