بررسى اسناد و متن روايات
براساس برخى روايات كه پيش از اين بيان شد، منظور از «قربى» در آيه مودّت، اهل بيت عليهم السلام هستند. در برخى از اين احاديث نيز تصريح شده بود كه منظور از «قربى» حضرت اميرالمؤمنين، حضرت صدّيقه طاهره، امام مجتبى و حضرت سيّدالشهداء عليهم السلام هستند. اين روايات را از بهترين و مشهورترين منابع حديثى و تفسيرى اهل تسنناعم از منابع متقدّم و متأخّرنقل كرديم. بر اين اساس، روشن مى شود كه نزول آيه مبارك مودّت درباره اهل بيت عليهم السلام، ميان خاص و عام متفقٌ عليه است و فريقين بر آن اتفاق نظر دارند.
در سند روايتى كه طاووس از ابن عباس نقل مى كند و در آن از رأى ابن جبير خبر مى دهد، هيچ مناقشه اى صورت نگرفته است. اين روايت را بخارى، مسلم، ترمذى، احمد و ديگران نقل كرده اند. البته نكاتى پيرامون اين روايت درخور توجه است كه در محل مناسب خود بدان اشاره خواهيم كرد.
در روايت ديگرى كه در ابتداى همين نوشتار اشاره شد، احمد بن حنبل در كتاب مناقب عليّ عليه السلام از ابن عباس نقل كرده است. سند روايت اين گونه است:
وفيما كتب إلينا محمّد بن عبدالله بن سليمان الحضرمي، يذكر أن حرب بن الحسن الطحّان حدّثهم. قال: ناحسين الأشقر، عن قيس، عن الأعمش، عن سعيد بن جبير، عن ابن عباس قال: لمّا نزلت (قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ في الْقُرْبى) قالوا: يا رسول الله، من قرابتنا هؤلاء الذين وجبت علينا مودّتهم؟ قال: «عليّ وفاطمة وإبناها عليهم السّلام»؟1
در نوشته اى كه محمّد بن عبدالله بن سليمان حضرمى براى ما نگاشت، ذكر كرد كه حرب بن حسن طحّان براى ايشان حديث نقل كرد و گفت: حسين اشقر، از قيس، از اعمش، از سعيد بن جبير، از ابن عباس نقل كرد كه گفت: زمانى كه آيه (قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ في الْقُرْبى) نازل شد، گفتند: اى رسول خدا، چه كسانى نزديكان شما هستند كه مودّت به ايشان واجب است؟ پيامبر فرمود: «على، فاطمه و دو فرزندش عليهم السلام».
1. فضائل الصحابة: 2 / 669 / ح 1141.