7 . موطأ مالك
مالك بن انس بن ابى عامر، از فقهاء و محدّثان بزرگ اهل سنّت در قرن دوم هجرى است. وى در سال 93 هجرى در مدينه به دنيا آمد و در همان مكان به كسب علم پرداخت. وى از عالمانى هم چون ابن شهاب زُهرى، عبدالرحمان بن هرمز استفاده نمود. او از امام صادق عليه السلام نيز استفاده نموده است.1 وى در سال 179 هجرى وفات كرد و در قبرستان بقيع به خاك سپرده شد.
شخصيت مالك از جهات متعددى مورد قدح و جرح علماء اهل سنّت است.
او در اعتقاد از خوارج2 و در نقل حديث از مدلّسين به شماره مى رود.3 همراهى وى با پادشاهان و سكوت وى در اعمال ناپسند آن ها،4 خواندن با آلات و وسايل غنا،5ذكر عيوب وى توسط جماعتى از پيشوايان معاصر وى6 از ديگر جرح هايى است كه درباره وى در كتاب هاى معتبر اهل سنّت به آن اشاره شده است.7
مالك كتاب موطأ را به دستور منصور دوانيقى تأليف نموده است.8 حاكمان آن روزگار براى مقابله با مقبوليت امامان اهل بيت عليهم السلام در ميان مردم، به هر وسيله اى تمسك مى جستند. يكى از راه هاى كم رنگ كردن جلوه اهل بيت عليهم السلام در جامعه، شخصيت سازى و ترويج آثار آن اشخاص بوده است. منصور دوانيقى نيز در همين راستا مالك بن انس را به نوشتن كتاب حديثى وادار ساخت. اين كتاب نزد همه اهل سنّت مقبول نيفتاد و عالمان بزرگ سنّى در احاديث آن خدشه كرده اند.
به عنوان مثال ذهبى در آثار و كتاب هاى خود، به رتبه بندى كتب معتبر نزد اهل سنّت پرداخته و كتاب مالك را در رتبه سى ام قرار داده است.9
حافظ ابن حزم در مورد كتاب مالك مى نويسد:
فوجدت… من المسند خمسمائة ونيف مسنداً وثلاثمأة مرسلاً ونيفاً وفيه نيف وسبعون حديثاً قد ترك مالك نفسه العمل بها وفيها أحاديث ضعيفة;10
پانصد و اندى مسند، سيصد حديثِ مرسل و بيش از هفتاد حديث را يافتم كه خود مالك عمل به آن را ترك كرده است. هم چنين احاديث ضعيف در كتاب وى وجود دارد.
ناصرالدين ألبانى پس از نقل اين سخن ابن حزم مى گويد:
قلت: وهذا هو الصواب الذي يشهد به كلّ عارف;11
من نيز به اين سخن معتقدم و اين سخن درستى است كه همه آگاهان به آن شهادت مى دهند.
1 . تهذيب الكمال: 17 / 381 ـ 382; تهذيب التهذيب: 10 / 15.
2 . الكامل فى الادب: 3 / 118
3 . الكفاية في علم الرواية: 365.
4 . العلل ومعرفة الرجال: 1 / 511.
5 . الأغاني: 2 / 231.
6 . تاريخ بغداد: 1 / 239.
7 . براى اطلاع بيشتر از شخصيت مالك مى توانيد به جلد سوم از كتاب إستخراج المرام مراجعه كنيد.
8 . الإمامة والسياسة: 2 / 151 و 203; كشف المغطا فى فضل الموطا: 1 / 26; الإنتفاء في فضائل الأئمة الفقهاء: 42; المنتخب من ذيل المذيل: 144.
9 . سير أعلام النبلاء:18 / 203; تاريخ الإسلام: 30 / 417; تذكرة الحفّاظ: 3 / 1153. هم چنين ر.ك: الوافي بالوفيات: 20 / 94.
10 . ر.ك: تنوير الحوالك: 8 ، به نقل از ابن حزم.
11 . دفاع عن الحديث النبوي: 1 / 6.