مناقشه در محمّد بن سليمان اصفهانى
يكى ديگر از راويانى كه در سلسله اسناد روايات طبرى مورد خدشه قرار گرفته، محمّد بن سليمان است. وى از رجال ترمذى، نسائى و ابن ماجه است. مزّى در تهذيب الكمال مى نويسد:
محمّد بن سليمان… قال أبو حاتم لا بأس به يكتب حديثه ولا يحتج به… وذكره ابن حبّان في كتاب الثقات… روى له الترمذي والنسائي وابن ماجه;1
محمّد بن سليمان… ابوحاتم گويد: اشكالى بر او وارد نيست و حديثش نوشته مى شود، ولى به او احتجاج نمى شود… ابن حبّان او را در شمار راويان ثقه در كتاب الثقات آورده است… و ترمذى، نسائى و ابن ماجه از وى روايت مى كنند.
ابن حجر عسقلانى نيز او را راست گو دانسته است. وى در تقريب التهذيب مى نويسد:
صدوق يخطىء… ت س ق;2
راست گو است، اما خطا مى كند… وى از رجال ترمذى، نسائى و ابن ماجه قزوينى است.
پس محمّد بن سليمان از نظر ابن حجر عسقلانى راست گو است و احياناً در نقل حديثى از وى خطايى مشاهده شده است. ابوحاتم تصريح مى كند كه اشكالى به وى وارد نيست و ابن حبّان او را از ثقات شمرده و در كتاب
الثقات از وى نام برده است.3 عجلى نيز در معرفة الثقات خود درباره محمّد بن سليمان مى نويسد:
محمّد بن سليمان الأصبهاني كوفي ثقة;4
محمّد بن سليمان اصفهانى اهل كوفه و ثقه است.
ذهبى نيز در كتاب ذكر من تكلّم فيه وهو موثّق از محمّد بن سليمان نام مى برد.5اين كتاب ـ چنان كه از نامش پيداست ـ در دفاع از راويانى است كه با وجود ثقه بودن، درباره آنان مناقشه كرده اند نگاشته شده است. بنابراين پرواضح است كه هر چند درباره محمّد بن سليمان اصفهانى مناقشاتى وجود دارد، اما وى از نظر عالمان رجالى سنى هم چون ابن حجر عسقلانى، ذهبى، ابن حبّان، عجلى و ابوحاتم ثقه است و اشكالى بر او وارد نيست. به علاوه وى از رجال سه كتاب از صحيح هاى شش گانه اهل تسنن مى باشد.
1. تهذيب الكمال: 25 / 310 ذيل شماره 5262.
2. تقريب التهذيب: 2 / 82 / ش 5949.
3. ر.ك: الثقات: 9 / 52.
4. معرفة الثقات (عجلى): 2 / 240 / ش 1603.
5. ر.ك: ذكر أسماء من تكلّم فيه وهو موثّق: 1 / 162 / ش 300. وى مى نويسد: «محمّد بن سليمان الأصبهاني (س): عن التابعين، قال أبو حاتم: «لا بأس به ولا يحتجّ به».