نقد ديدگاه دوم
درباره زمان تحريم ازدواج موقّت توسط پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله چند قول ديگر نيز مطرح شده است.
برخى مى گويند: در سال حجة الوداع بوده. ابن قيّم در اين باره مى گويد: اين ديدگاهِ غلط، از برخى راويان ناشى شده است.
قول ديگر اين كه تحريم در سال جنگ حنين رخ داد، ابن قيّم مى گويد: به دليل نبود فاصله زمانى ميان جنگ حنين و فتح مكه، در واقع اين ديدگاه همان نظريه دوم است.1
در رابطه با اين نظر كه تحريم ازدواج موقّت زنان در جنگ اوطاس رخ داد، سهيلى مى گويد: ديدگاه راويانى كه مى گويند: تحريم در جنگ اوطاس بود، همسو با روايتى است كه بر تحريم ازدواج موقّت در سال فتح مكه گواهى مى دهد.2
درباره تحريم ازدواج موقّت زنان در عمره قضا، ديدگاه سهيلى چنين است:
عجيب ترين اين روايت ها، آن است كه مى گويد: اين مسئله در جنگ تبوك رخ داده است. هم چنين حديث شگفت ديگر اين كه طبق روايت حسن اين تحريم در عمره قضا صورت پذيرفته است.3
ابن حجر عسقلانى در اين باره مى گويد: حرام شدن ازدواج موقّت در عمره قضا، نادرست است; زيرا اين روايت مرسل از «حسن» نقل شده و روايات مرسل او ضعيف هستند; زيرا وى از هر كس روايت نقل مى كرد. با فرض درستى روايت او، شايد منظور وى در زمان جنگ خيبر باشد; چرا كه اين دو جنگ در يك سال اتفاق افتاده، همان گونه كه فتح مكه و جنگ اوطاس در يك سال رخ داده است.4
ابن قيّم مى گويد: درست آن است كه ازدواج موقّت در سال فتح مكه حرام گرديد.5
ابن حجر عسقلانى مى گويد: روايتى كه مسلم نقل مى كند تصريح دارد كه حرمت ازدواج موقّت در زمان فتح مكه ديدگاه پذيرفته ترى است. به اين ترتيب زمان حرام شدن ازدواج موقّت مشخص مى گردد و خدا داناتر است.
ابن حجر عسقلانى در آغاز، همه روايات و ديدگاه ها را مطرح و بررسى مى كند. پس از بيان آن ها پيرامون اين قول به تفصيل سخن مى گويد و سرانجام چنين مى نويسد:
… از بين زمان هايى كه درباره زمان تحريم ازدواج موقّت بيان شد، فقط جنگ خيبر و فتح مكه از همه ديدگاه هاى پيشين صحيح تر است. البته سخن دانشمندان درباره ديدگاه تحريم در جنگ خيبر نيز پيش از اين بيان گرديد. بلكه سهيلى اين ديدگاه را نظر مشهور دانسته است.6
1 . در آينده اين موضوع را بررسى و پيرامون آن بحث خواهيم كرد.
2 . فتح البارى: 9 / 210.
3 . همان.
4 . همان: 9 / 211.
5 . زاد المعاد في هدى خير العباد: 2 / 183.
6 . فتح البارى: 9 / 210 و 212 و 213.