فصل الخطاب از ديدگاه قرآن و حديث
براى فصل الخطاب معانى متعدّدى مى شود تصوير كرد؛ ولى بهتر اين است كه اول به قرآن مجيد مراجعه شود. خداى عزوجل در آيه اى مى فرمايد:
(هذا يَوْمُ الْفَصْلِ الَّذي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ)؛1
امروز همان روز جدايى است (جدايى حقّ از باطل) كه شما آن را تكذيب مى كرديد.
در آيه ديگر مى خوانيم:
(إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ ميقاتُهُمْ أَجْمَعينَ)؛2
به راستى يوم الفصل و روز جدايى (حقّ از باطل) وعده گاه همه آن هاست.
در جاى ديگر آمده است:
(هذا يَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْناكُمْ وَاْلأَوَّلينَ)؛3
امروز همان روز جدايى است كه همه شما و پيشينيان را در آن جمع كرده ايم.
يكى از اسماى قيامت «يوم الفصل» است. اينك اين پرسش مطرح مى شود كه چرا قيامت يوم الفصل شد؟ فصل يعنى چه؟ و فصل به دست كيست؟
در قرآن مجيد آمده كه كلمه «فصل» در «يوم الفصل» ـ يعنى روز قيامت ـ به دست خداوند متعال است و فاصل خدا مى باشد، آن جا كه مى فرمايد:
(إِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فيما كانُوا فيهِ يَخْتَلِفُونَ)؛4
همانا پروردگارت ميان آن ها در روز قيامت در مورد اختلافاتى كه داشتند داورى مى كند.
در اين عالَم در امور بسيارى اختلاف هست و حق و باطل مخلوط است، ولى در روز قيامت به حكم خدا حقيقت ها آشكار و حق از باطل جدا خواهد شد.
در آيه ديگر آمده است:
(لَنْ تَنْفَعَكُمْ أَرْحامُكُمْ وَلا أَوْلادُكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَفْصِلُ بَيْنَكُمْ)؛5
هرگز نزديكان، بستگان و فرزندان شما سودى به حالتان نخواهند داشت؛ چرا كه خداوند در روز قيامت ميان شما و آن ها فاصله و جدايى مى افكند.
كمك اولاد، ارحام و قوم و قبيله در موارد اختلافى و فتنه و نزاع فايده ندارد، خداوند متعال در روز قيامت بين شما فصل مى كند و حق را از باطل جدا مى سازد.
در روايتى از امام عليه السلام سؤال شد: چرا حكومت شيخين بى سرو صدا ظاهراً ادامه يافت، امّا عثمان مقتول شد و امير مؤمنان على عليه السلام هم نتوانستند (واقعاً از همان ساعت اول نگذاشتند) حكومت كنند؟
امام عليه السلام پاسخ لطيفى فرمودند: آن ها حق و باطل را مخلوط كردند.
وقتى در جامعه حق و باطل مخلوط باشد جامعه آن حكومت را قبول دارد. امّا عثمان، باطل محض بود و حضرت على عليه السلام حق محض، حق محض در جامعه قابل دوام نيست، هم چنين باطل محض را نيز مردم تحمّل ندارند.
1 . سوره صافات (37): آيه 21.
2 . سوره دخان (44): آيه 40.
3 . سوره مرسلات (77): آيه 38.
4 . سوره سجده (32): آيه 25.
5 . سوره ممتحنه (60): آيه 3.