مدافعان حمايت گر
وَالذّادَةِ الْحُماةِ;
و (سلام بر) مدافعان حمايت گر.
واژه «الذادّة» جمع «ذائد» است.1 به نظر مى رسد معناى فارسى آن: به قصد حفظ چيزى، چيزى را دفع كردن و كنار زدن بوده باشد.
واژه «الحماة» مفرد «حامى» است; يعنى حمايت كننده.
هر يك از اين دو مفهوم از مفاهيم ذات اضافه است، پس سه طرف وجود دارد:
زائد، مذود، مذودٌ عنه; دفع كننده، دفع شده، چيزى كه از او دفع مى شود.
حامى، محمىّ، محمىٌّ عنه; حمايت كننده، حمايت شده، آن چيزى كه از او حمايت مى شود.
وقتى روشن شد كه ائمه عليهم السلام دفع كننده و حامى هستند، اين سؤال مطرح مى شود كه دفع كننده چه چيزى از چه چيزى و حامى چه چيزى از چه چيزى هستند؟
نخستين كارى كه آنان بر عهده دارند، اين است كه دين را از بدعت ها و تحريفات و بازيگرى ها حفظ مى كنند آنان امّت را از تاريكى ها، گمراهى ها و اشتباه كارى ها حمايت مى كنند.
آرى، آنان حمايت گر از دين و اُمّت هستند و آن چه را براى دين و معارف دينى و دنيا و آخرت اُمّت مضرّ است، كنار مى زنند. در روايتى آمده است: عبداللّه بن اجارة بن قيس گويد: من از امير مؤمنان على عليه السلام شنيدم كه بر فراز منبر مى فرمود:
أنا أذود عن حوض رسول اللّه صلى اللّه عليه وآله بيدي هاتين القصيرتين الكفّار والمنافقين كما تذود السقاة غريبة الإبل عن حياضهم;2
من با دو دست خود كافران و منافقان را از كنار حوض رسول خدا صلى اللّه عليه وآله دور مى كنم آن سان كه شترچرانان شترهاى غريبه و ناشناس را از حوض خود دور مى نمايد.
به راستى آثار اعمال اين عالم، در آن عالم ظاهر و آشكار مى شود. امير مؤمنان على عليه السلام هم در اين عالم و هم در آن عالم ميزان است و اثر واقعى آن، در آن عالم ظاهر مى شود كه كنار حوض مى ايستد و كافران و منافقان را كنار مى زند و كسى كه از آن مكان كنار زده شود، راه نجات ندارد. اين قضيه در روايات شيعه و اهل تسنّن آمده است.3
ائمّه عليهم السلام براى تربيت و هدايت اين اُمّت آمده اند. اگر شما بخواهيد كسى را تربيت كنيد، ناگزير او را از آن چه بر او مضرّ است بر حذر مى داريد و هر چه را براى هدايت و رستگارى او ضرر دارد، دفع مى كنيد و كنار مى زنيد و از او حمايت مى كنيد.
بنابراين، تربيت يك شخص با سه جهت تكميل مى شود تا آن فرد كامل گردد:
1 . جنبه فكرى: از او حمايت شود تا دچار انحرافات فكرى نگردد.
2 . جنبه بدنى: يعنى عبادات و اطاعات او از احكام الهى براى او روشن شود تا طبق دستور انجام دهد.
3 . جنبه اخلاقى: اين جنبه مربوط به نفس او مى شود كه با صفات حسنه و صفات سيئه آشنا شود تا به صفات حسنه متّصف گردد و صفات سيئه كنار زده شود و چنين تربيت گردد.
اگر اين سه جهت در فردى تكميل شود، او فردى كامل خواهد شد. روشن است سراسر زندگى ائمه عليهم السلام، در همه اقوال و افعالشان اهتمام به اين جهات و همواره در جهت دفع و حمايت از اسلام و امت بوده است كه قضايا و شواهد بر اين معنا فراوان وجود دارد.
1. در لسان العرب: 3 / 167 و النهاية في غريب الحديث: 2 / 172 آمده است: «الذادة جمع ذائد وهو الحامي المدافع».
2. مجمع الزوائد: 9 / 135.
3. ر.ك: المعجم الأوسط: 5 / 225، الامالى، شيخ طوسى: 248، المسترشد: 265، بحار الانوار: 8 / 19 حديث 6.