نگاهى به وصاياى پيامبر خدا

نگاهى به وصاياى پيامبر خدا
پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله وصايا و سفارش هاى بسيارى دارند. در يك جمع بندى مى توان وصاياى آن حضرت را به دو بخش تقسيم كرد:
1 . وصاياى عمومى;
2 . وصاياى خصوصى.
وصاياى عمومى سفارش هايى است كه براى عموم مردم بوده است; از جمله «حديث ثقلين» كه براى عموم مردم و به ويژه براى اصحابى كه در حضورش بودند، بيان فرمودند.
وصاياى خصوصى براى افراد خاصى از اصحابشان بود. در روايتى آمده كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله به عمّار چنين سفارش فرمود:
يا عمّار! إذا رأيت عليّاً سلك وادياً وسلك الناس وادياً غيره فاسلك مع علي ودع الناس;1
اى عمّار! هر گاه ديدى على راهى را مى پيمايد و مردم راه ديگرى را، تو با على باش و با مردم كارى نداشته باش!
اين وصيّت كه به طور مشروح آمده، در كتاب ها و منابع معتبر نقل شده است. اين وصيّت به جهت خاصّى به طور خصوصى به عمّار گفته شده است. از طرفى حضرتش در بين عموم درباره عمّار فرموده اند:
تقتلك فئة باغية;2
تو را گروهى ستم كار به قتل مى رسانند.
اگر آن حضرت به صورت عمومى چنين فرموده اند كه عمّار را گروهى ستم گر به قتل مى رسانند و از طرفى به عمّار آن وصيّت خصوصى را فرموده و او عمل نموده، در نتيجه خود عمّار ميزان گشته، از اين رو آن گاه كه در صفّين آتش جنگ روشن شد و بعضى از مردم متحيّر بودند كه راه حق كجاست، عمّار ميزان شناخت حق از باطل شد.
البته تحيّر آن مردم در آن شرايط به خاطر نقص آن ها بوده، وگرنه با وجود آن حضرت امير نبايد تحيّر، شكّ و فتنه اى باشد.
در چنين شرايطى آنان كه در معرض فتنه قرار گرفتند، گفتند: صبر مى كنيم تا ببينيم عمّار در كدام طرف است. وقتى فهميدند عمّار در سپاه امير مؤمنان على عليه السلام است ـ چه پيش از شهادتش و چه بعد از آن ـ به طرف لشكر آن حضرت آمدند و جزو ياران حضرتش شدند و از فتنه رهايى يافتند.
بنابراين عمّار در اين مورد به بركت وصيّت پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله از مصاديق «ائمة الهدى، ومصابيح الدجى» شد.
اين ثمره ملازمت عمّار با امير مؤمنان على و اهل بيت عليهم السلام بود كه در شرايطى به اندازه توانش چراغ هدايت شد.
اين امر در همه زمان ها قابل تصوّر است. مراجع تقليد نايبان امام زمان عليه السلام هستند. هر كدام از ايشان در شرايطى كه ارتباطش با ائمّه عليهم السلام و ادب و تربيتش در مكتب امير مؤمنان و ائمّه بيشتر باشد، در مواقع حسّاسى آثارى بر وجودشان مترتّب مى شود.
البته مؤمنان ديگر نيز در هر زمان، و هر يك به سهم خود چنين هستند; وليكن همه هدايت ها به رسول اللّه و اميرالمؤمنين برمى گردد كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود:
يا علي! بك يهتدي المهتدون;3
اى على! هدايت شدگان به وسيله تو راه مى يابند.

1. كنز العمّال: 11 / 613، حديث 32972، تاريخ بغداد: 13 / 188.
2. صحيح مسلم: 8 / 185، الطبقات الكبرى: 3 / 253، تاريخ مدينة دمشق: 43 / 429، البداية والنهايه: 3 / 264، بحار الانوار: 33 / 22، حديث 378. در بحار الانوار چنين آمده است: «عن أبي سعيد الخدري قال: أخبرني من هو خير منّي: أنّ رسول اللّه صلّى اللّه عليه وآله قال لعمّار حين جعل يحفر الخندق وجعل يمسح رأسه ويقول: أبشر ابن سميّة! تقتلك فئة باغية».
3. شواهد التنزيل: 1 / 383، حديث 400، مجمع البيان: 6 / 15، تفسير نور الثقلين: 2 / 482، حديث 16، بحار الانوار: 23 / 2.