على درِ آمرزش
بنابرآن چه بيان شد و معنايى كه براى ايمان گذشت، ائمّه عليهم السلام ابواب ايمان هستند. اين عنوان با تعابير گوناگون در قرآن و حديث آمده است. در آيه مباركه اى مى خوانيم:
(ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطاياكُمْ وَسَنَزيدُ الْمُحْسِنينَ);1
از در (بيت المقدس) با خضوع و خشوع وارد شويد و بگوييد: «خداوندا! گناهان ما را بريز» تا خطاهاى شما را ببخشيم و به نيكوكاران پاداش بيشترى خواهيم داد.
اين قصّه درباره بنى اسرائيل است كه براى توبه و عذرخواهى از كجا وارد شوند و با خضوع و خشوع وارد گردند و عذرخواهى و طلب عفو كنند. در تفسير اين آيه مباركه آمده است:
علي باب حطّة;2
على عليه السلام در توبه و آمرزش است.
بزرگان اهل سنّت در اين زمينه رواياتى نقل كرده اند. در جامع الصغير و فيض القدير في شرح جامع الصغير در باب «على باب حطّة» آمده است: ابن عبّاس گويد: پيامبر خدا فرمود:
علي باب حطّة; من دخل منه كان مؤمناً ومن خرج منه كان كافراً.
مناوى در توضيح اين حديث مى گويد:
يعني أنّه سبحانه وتعالى كما جعل لبني إسرائيل دخولهم الباب متواضعين خاشعين سبباً للغفران، جعل لهذه الأمّة مودّة علي والاهتداء بهديه وسلوك سبيله وتولّيه سبباً للغفران ودخول الجنان ونجاتهم من النيران والمراد يخرج منه خرج عليه.3
پس همان گونه كه گفتيم، اگر ايمان با همه ابعاد سه گانه اش باشد، انسان مؤمن كامل خواهد بود.
از اين تفسير معناى «باب الايمان» هم روشن مى شود. چنان كه پيداست، «باب حطّه» و «باب الإيمان» از نظر مصداقى و نتيجه قضيّه واقع خارجى يكى است.
در تعبير سومى درباره اهل بيت عليهم السلام آمده كه ايشان «باب السلم» هستند. در آيه اى از قرآن مى خوانيم:
(يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ…);4
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! همگى در صلح و آشتى درآييد و از گام هاى شيطانى پيروى نكنيد… .
در ذيل اين آيه از شخص امير مؤمنان على عليه السلام نقل شده كه حضرتش مى فرمايند:
ألا إنّ العلم الّذي هبط به آدم من السماء إلى الأرض وجميع ما فضلت به النبيّون إلى خاتم النبيين في عترة خاتم النبيين، فأين يتاه بكم بل أين تذهبون… إنّ مثلنا فيكم كمثل الكهف لأصحاب الكهف وكباب حطّة وهو باب السلم، فأدخلوا في السلم كافّة;5
بدانيد آن علمى را كه آدم از آسمان با خود به زمين آورد و همه آن چه را كه پيامبران تا خاتم پيامبران به واسطه آن بر ديگران برترى داشتند، يكجا در عترت خاتم پيامبران گرد آمده است. پس به كدامين سو خود را به هلاكت مى افكنيد و به كجا مى رويد؟ … همانا مَثَل ما در ميان شما به مانند پناه گاه است براى اصحاب كهف و به مانند باب حطّه همان باب سلم است; پس همگى در آن به سلامت درآييد.
اين همان معنايى است كه اراده شد كه هر كس وارد سلم شد، مؤمن و هر كه خارج شد، كافر گشت. از اين رو، انسان يا بايد وارد سلم شود يا در طرف مقابل آن كه پيروى از گام هاى شيطان است، قرار گيرد.
1. سوره بقره (2): آيه 58 .
2. الجامع الصغير: 2 / 177.
3. فيض القدير: 4 / 469.
4. سوره بقره (2): آيه 208.
5. الغيبة، نعمانى: 44، باب فيما جاء فى تفسير قوله تعالى: (وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ…).