محور نهم

محور نهم:
در اين بخش، نگاه كوتاهى به شرح حال عبداللّه بن جعفر مى نماييم.
او همسر عقيله بنى هاشم، زينب دختر امير مؤمنان على عليه السلام بود. حضرت زينب عليها السلام با همسرش عبداللّه مى زيست تا اين كه بعد از واقعه كربلا از دنيا رفت.
ابن سعد در شرح حال زينب عليها السلام مى نويسد:
زينب، دختر على بن ابى طالب بود، عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب بن عبدالمطَّلِب با او ازدواج كرد. ثمره اين ازدواج، چهار پسر به نام هاى على، عون اكبر، عبّاس و محمّد و يك دختر به نام امّ كلثوم بود.
ابن سعد در ادامه، روايتى را از محمّد بن اسماعيل بن فَديك از ابن ابى ذِئب نقل مى كند و مى گويد:
عبدالرحمان بن مهران به من اين گونه گفت: عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب، با زينب دختر على، ازدواج كرد. او هم زمان با همسر ]بيوه [على، ليلا بنت مسعود نيز ازدواج كرد كه هر دو، همسر عبداللّه بودند(1).
نَوَوى در شرح حال عبداللّه، پس از شمارش نام فرزندان او مى گويد: مادر آن ها زينب دختر على بن ابى طالب، از فاطمه دختر رسول خدا صلّى اللّه عليه وآله بود(2).
ابن حجر درباره حضرت زينب عليها السلام مى نويسد: زينب، دختر على بن ابى طالب بن عبدالمطَّلِب، هاشمى و نواده رسول خدا صلّى اللّه عليه وآله و مادرش فاطمه بود.
وى در ادامه مى نويسد: ابن اثير، زينب را اين گونه معرّفى مى نمايد:
او در دوران زندگى پيامبر صلّى اللّه عليه وآله پا به عرصه وجود نهاد. وى دخترى خردمند، فهميده و سخنور بود. پدرش او را به ازدواج پسر برادرش عبداللّه بن جعفر، درآورد، فرزندانى براى او به دنيا آورد. هنگامى كه برادرش امام حسين عليه السلام كشته شد، همراه او بود. سپس به شام برده شد. او در مجلس يزيد بن معاويه حاضر شد. هنگامى كه در آن مجلس، آن مرد شامى، خواهرش فاطمه را به عنوان كنيز خواست، زينب لب به سخن گشود و يزيد را مورد خطاب قرار داد و سخنانى ايراد كرد كه نشانگر خرد و قوّت قلب اوست. اين داستان معروف و مشهور است(3).
بنا بر اين . . . اگر آن امّ كلثومى كه در زمان معاويه درگذشته، همان امّ كلثوم دختر امير مؤمنان على عليه السلام باشد . . . كه بعد از مرگ عون و محمّد، همسر عبداللّه بن جعفر شده است . . . ـ آن سان كه در اين روايات آمده بود ـ . . . مفهوم چنين سخن، اين است كه عبداللّه بن جعفر، دو خواهر را با هم، به همسرى گرفته است . . . و اين امرى است كه انجام آن، جايز نيست و حتّى سخن گفتن به آن نيز روا نمى باشد . . .
از اين رو، ابن سعد اين فراز را با دقّت بيان كرده است. او مى گويد:
امّ كلثوم، همسر محمّد بن جعفر بود كه پس از او، برادرش عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب، بعد از درگذشت خواهرش زينب، با او ازدواج كرد.

(1) الطبقات الكبرى: 8 / 340.
(2) تهذيب الاسماء واللغات: 1 / 249.
(3) الإصابه: 8 / 166 و 167.