1 . دیدگاه اهل سنّت
گفتيم كه بيشتر علماى اهل سنّت، امامت را جزء فروعِ مرتبط با اعمال مكلّفين مى دانند; گويى مقصود اين ديدگاه اين است كه نصب امام، بر امّت واجب است نه بر خداوند. سعدالدين تفتازانى در اين باره مى نويسد:
از ديدگاه ما و عموم معتزله، نصب امام از سوى مردم واجب نقلى است. اما برخى معتزله، نصب امام از سوى مردم را واجب عقلى مى دانند. شيعيان معتقدند كه نصب امام بر خداوند، واجب است… ما براى اثبات اعتقاد خود، مستندات و دلايلى داريم… .
نخستين و عمده دليل ما اجماع و اتفاق نظر صحابه است تا جايى كه نصب امام را از مهم ترين واجبات دانسته و به جاى دفن رسول خدا صلى اللّه عليه وآله به نصب امام پرداختند… .1
جاى شگفتى است كه اهل سنّت، نصب امام را واجب مى دانند… امّا معتقدند كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله بى هيچ وصيّتى در اين زمينه، به سوى رفيق اعلى شتافت! آنان معتقدند كه هيچ نصّ و سخن آشكارى يا تعيينى درباره امامتِ فردى مشخّص، از خدا و رسول او صادر نشده است… .
و به همين جهت وجوب نصب امام، از وظايف مكلّفين به شمار مى رود.2
1 . شرح المقاصد: 5 / 235 و 236.
2 . ر.ك: تثبيت الإمامة، ابونعيم اصفهانى: 70 ـ 73، حديث 27 ـ 30، غياث الأمم، جوينى: 55 ـ 65، الأربعين فى أصول الدين، فخر رازى: 2 / 255 و 256.