قاضی عبدالجبّار و سید مرتضی
قاضى عبدالجبّار بن احمد معتزلى، متوفاى سال 415 هجرى نيز كتاب المغنى را به رشته تحرير درآورد و طى آن به ردّ و نقد عقايد اماميّه به ويژه در بخش امامت پرداخت.
در مقدمه كتاب الشافى آمده است:
قاضى عبدالجبّار در كتاب المغنى جمع آورى شبهات را به اوج رساند و استدلال هاى مستحكم مورد استناد شيوخ خود را نقل كرد; وى به اجتهاد خود، مقدارى بر استدلال هاى مذكور افزود و به ابتكار خود به جرح و تعديل برخى مواضع پرداخت.1
سيّد مرتضى، متوفّاى سال 436 هجرى در پاسخ به قاضى عبدالجبّار، كتاب الشافى فى الإمامه را به رشته تحرير درآورد; بعدها شيخ ابوجعفر طوسى، شاگرد سيّد مرتضى و متوفّاى سال 460، كتاب استادش را خلاصه نويسى كرد كه اين كتاب با نام تلخيص الشافى شهرت يافت.
1 . الشافى فى الإمامه: 1 / 33.