جدال در قرآن

جدال در قرآن
اديان آسمانى، اسلوب جدال را پذيرفته اند و پيامبران پيشين، جدال را به عنوان يكى از روش هاى تبليغى به كار گرفته اند. نمونه هايى از جدال پيامبران، در قرآن آمده است كه در ادامه خواهد آمد.
آن گاه كه پيامبر اسلام صلى اللّه عليه وآله به پيامبرى مبعوث شد از سوى خداى متعال اين گونه مورد خطاب قرار گرفت:
(يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنّا أَرْسَلْناكَ شاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذيرًا * وَداعِيًا إِلَى اللّهِ بِإِذْنِهِ وَسِراجًا مُنيرًا);1
اى پيامبر! ما تو را گواه، مژده دهنده و بيم دهنده فرستاديم و تو را دعوت كننده به سوى خدا به فرمان او و چراغى روشنى بخش قرار داديم.
در آيه ديگر خداى متعال چگونگى و ابزار دعوت را براى پيامبر صلى اللّه عليه وآله مشخص كرده و مى فرمايد:
(ادْعُ إِلى سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ);2
(اى پيامبر!) مردم را به حكمت و برهان و موعظه نيكو به راه خدا فرا خوان!
خداوند در ادامه به پيامبر صلى اللّه عليه وآله دستور مى دهد كه در صورت مجادله مشركان، با آن ها به جدال برخيز:
(وَجادِلْهُمْ بِالَّتي هِيَ أَحْسَنُ);3
و با آن ها به بهترين طريق، مجادله كن.
كوتاه سخن اين كه نخستين وظيفه پيامبر صلى اللّه عليه وآله همان ابلاغ پيام و دعوت به راه خداست. پس در صورتى كه كسى باشد كه حكمت در او تأثير كند، بايد از آن بهره گيرد و اگر از عموم مردم باشد، بايد او را از طريق نصيحت و موعظه نيكو به اسلام فرا خواند و اگر در ميان مردم، افرادى باشند كه در مقابل پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله بايستند و در صدد غلبه بر آن حضرت برآيند، ناگزير بايد راه جدال در پيش گرفته شود.
احتمال مى رود كه آيه مذكور، اهل كتاب را نشانه رفته باشد، چنان كه در آيه ديگرى آمده است:
(وَلا تُجادِلُوا أَهْلَ الْكِتابِ إِلاّ بِالَّتي هِيَ أَحْسَنُ);4
و با اهل كتاب، جز به نيكوترين روش مجادله نكنيد.
بنابر آن چه گذشت، روشن مى شود كه جدال، گاه حق و گاه باطل است، چنان كه خداوند متعال مى فرمايد:
(وَيُجادِلُ الَّذينَ كَفَرُوا بِالْباطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ);5
كفرورزان با سخنان بيهوده و باطل مجادله مى كنند تا حق را به وسيله آن پايمال كنند.

1 . سوره احزاب: آيه هاى 45 و 46.
2 . سوره نحل: آيه 125.
3 . سوره نحل: آيه 125.
4 . سوره عنكبوت: آيه 46.
5 . سوره كهف: آيه 56.