نگاهی به حدیث طیر

اثبات امامت امیر مؤمنان علی علیه السلام در حدیث طیر
آیت الله سید علی حسینی میلانی
انتشارات الحقایق، چاپ دوم، 1390، قم
یکی از احادیثی که در منابع مختلف سنی و شیعی نقل شده و برای اثبات امامت و ولایت امیر المؤمنین علیه السلام بدان استناد می شود، حدیث طیر است. ماجرای آن چنین است که روزی به رسول خدا صلی الله علیه وآله گوشت پرنده ای هدیه می آورند؛ و رسول خدا دعا می کند که خداوند محبوب ترین بنده اش را با وی هم سفره کند؛ و حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام هم سفرۀ رسول خدا صلی الله علیه وآله می گردد. این روایت نشان گر مقام و موقعیت امیر المؤمنین علیه السلام نزد خداوند متعال است و چنین شخصی شایستگی امامت و ولایت بر مسلمانان را داراست.
برخی از منکرین در سند و دلالت این حدیث شبهه کرده اند که آیت الله سید علی حسینی میلانی در کتاب نگاهی به حدیث طیر با بررسی سندی و دلالتی این حدیث به این شبهات پاسخ گفته اند. ایشان کتاب خود را در سه بخش تنظیم کرده اند:
در بخش نخست به معرفی راویان حدیث طیر و اسناد آن پرداخته اند و شماری از اصحاب را که در سلسله سند این حدیث واقع شده اندف شناسانده اند؛ از جمله ابو رافع، انس بن مالک، سعد بن ابی وقاص، ابو سعید خدری، جابربن عبد الله انصاری، عمرو بن عاص، عبد الله بن عباس و …؛ سپس به تعداد تابعانی (در حدود نود نفر) اشاره کرده اند که این حدیث از طریق آنها نقل شده است.
آنگاه 47 تن از مشهور ترین راویان اهل سنت را برشمرده اند که در کتابهای خود این حدیث را نقل کرده اند. در میان این افراد نام اشخاصی همچون ابو حنیفه، احمد بن حنبل، اوزاعی، مالک بن انس، بلاذری، ابو حاتم رازی، نسائی، و ابن عبد ربّه، به چشم می خورد.
در ادامه به هفت اثر مستقل دربارۀ این حدیث از محمّد بن جرير طبرى، ابوالعباس ابن عقده، حاكم نيشابورى، ابوبكر ابن مردويه، ابونعيم اصفهانى، ابوطاهر ابن حمدان خراسانى، و ذهبى اشاره کرده اند.
بخش پایانی به برشماری 20 سند معتبر نقل این حدیث به جز سندهای صحاح است.
نویسنده محترم در بخش دوم با بررسی متن حدیث طیر و امامت امیر مؤمنان علی علیه السلام با استناد به روایتهای گوناگون در کتابهای معتبر اهل سنت از جمله روایت ترمذی، روایت احمد بن حنبل، روایت هیثمی، روایت ابویعلی، روایت نسائی به دلالت این حدیث بر امامت امیر مؤمنان علیه السلام می پردازد.
سپس با نقل متن دعای رسول خدا صلی الله علیه وآله (اللهمّ ائتني بأحبّ خلقك إليك وأوجههم عندك؛ خدايا! محبوب ترين و آبرومندترين آفريده ات را نزد من بفرست) یا بنا برخی نقل ها (اللهمّ أدخل علي أحبّ خلقك إليّ من الأوّلين والآخرين؛ خداوندا! محبوب ترين آفريدگانت را در نزد من از ميان اولين و آخرين، پيش من بفرست) به بیان فضیلت امیر المؤمنین علیه السلام پرداخته است.
آیت الله میلانی در ادامه این بحث به قراین خارجی ای می پردازد که به این حدیث استناد شده است. احتجاج حضرت علی علیه السلام در روز شورا به این حدیث، و استناد سعد ابن ابی وقاص در مقابل معاویه به این حدیث از این موارد است.
در ادامه نویسنده محترم با انتقاد از علمای اهل سنت که چرا در مقام جانشنی به دلایل عمر برای انتخاب ابوبکر، ابو عبیده و … به محبوبیت نزد رسول خدا استناد می شود اما در مورد امیر المؤمنین این امر نادیده گرفته می شود.
بخش سوم به بیان تلاش هایی ناکارآمد در رد حدیث طیر در چهار حوزه پرداخته است:
1- تردید در سند حدیث؛ که نویسنده محترم دیدگاه ابن کثیر دمشقی را بررسی کرده است؛
2- تحریف در عبارات؛ برخی از راویان به تحریف عبارات حدیث پرداخته اند؛
3- تأویل حدیث؛
4- تعارض با احادیث دیگر.
در ادامه نویسنده محترم از ضرب و شتم حافظ ابن سقای واسطی به خاطر نقل حدیث طیر اظهار شگفتی می کند. سپس به تلاش های حاکم نیشابوری در اثبات صحّت حدیث طیر اشاره دارد و از تلاش عالمان اهل سنت برای تغییر و تحریف دیدگاه حاکم نیشابوری انتقاد می کند.