برهان يعنى چه؟
راغب اصفهانى درباره واژه «برهان» مى گويد:
البرهان: بيانٌ للحجّة... والبرهان أوكد الأدَلَّة وهو الّذي يقتضي الصّدق أبداً لا مُحالة.1
برهان، قوى ترين ادلّه و بيان حجّت است و هرگز از مطابقت با واقع جدا نمى شود و هميشه مقتضى صدق است. برهان يعنى حقيقت و مطابقت با واقع.
در قرآن مجيد در سه جا كلمه «برهان» به كار رفته است. در يك جا درباره پيامبر اكرم صلى اللّه عليه وآله مى فرمايد:
(قَدْ جاءَكُمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّكُمْ)؛2
دليل روشن از جانب پروردگارتان براى شما آمد.
در جاى ديگر در قضيّه حضرت يوسف عليه السلام مى فرمايد:
(وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأى بُرْهانَ رَبِّهِ)؛3
آن زن قصد او كرد و او نيز اگر برهان پروردگار را نمى ديد، قصد وى مى نمود.
در جاى سوم در داستان حضرت موسى عليه السلام و فرعون مى فرمايد:
(فَذانِكَ بُرْهانانِ مِنْ رَبِّكَ إِلى فِرْعَوْنَ وَمَلاَئِهِ)؛4
اين دو برهان روشن (عصا و يد بيضا) از پروردگارت به سوى فرعون و اطرافيان اوست.
در اين آيات واژه «برهان» به خداوند متعال آن هم با وصف «ربّ» اضافه شده؛ يعنى اين برهان به اقتضاء ربوبيّت خدا است.


1 . همان: 45.
2 . سوره نساء (4): آيه 174.
3 . سوره يوسف (12): آيه 24.
4 . سوره قصص (28): آيه 32.