10 . ابن جوزى و نگاهى به شرح حال او
دانشمند ديگرى كه حديث «النجوم» را نپذيرفته، حافظ ابن جوزى است. وى در كتاب العلل المتناهيه مى نويسد:
نعيم بن حماد از عبدالرحيم بن زيد عمى، از پدرش، از سعيد بن مسيّب نقل مى كند كه عمر بن خطّاب گويد:
پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود: از پروردگارم درباره مواردى كه اصحابم اختلاف خواهند كرد پرسيدم.
خداوند به من وحى نمود:
يا محمّد! إنّ أصحابك عندي بمنزلة النجوم في السماء، بعضها أضوأ من بعض فمن أخذ بشيء ممّا عليه من اختلافهم، فهو على هدى؛
اى محمّد! به راستى اصحاب تو در پيشگاه من به سان ستارگان در آسمان هستند كه برخى از آنان از برخى ديگر نورانى تر و درخشنده تراند. پس هر كس به موردى كه آنان اختلاف دارند عمل كند راه يافته است.
حافظ ابن جوزى پس از نقل اين حديث مى گويد: اين حديث صحيح نيست؛ چرا كه نعيم بن حماد از راويانى است كه مورد جرح و قدح قرار گرفته است. يحيى بن معين گويد: عبدالرحيم، راوى ديگر اين حديث، دروغ گو است.1
از طرفى، شرح حال نويسان با تمجيد شايانى از ابن جوزى ياد كرده اند. ابن خَلّكان در توصيف وى گويد:
ابوالفرج عبدالرحمان بن ابوالحسن على بن محمّد بن على بن عبيداللّه بن عبداللّه بن حمّادى بن احمد بن محمّد بن جعفر جوزى، از فقهاى حنبلى، واعظى كه به جمال الدين حافظ لقب يافته بود. وى علامه دوران خود و پيشواى زمان خويش در علم حديث و صناعتِ وعظ و سخنرانى بود و كتاب هايى در فنون گوناگون تأليف كرده است.2
او در سال 597 هجرى درگذشت.
1 . العلل المتناهيه في الأحاديث الواهيه: 1 / 283 و ر.ك: فيض القدير: 4 / 101.
2 . براى آگاهى بيشتر در شرح حال او ر.ك: البداية والنهايه: 13 / 28، وفيات الأعيان: 2 / 321 و 322، تتمة المختصر: 2 / 118، الأعلام: 4 / 89 و 90.