به روايت احمد بن حنبل

به روايت احمد بن حنبل
حديث نگار ديگرى كه به نقل اين حديث پرداخته، احمد بن حنبل شيبانى است. وى در مسند خود به پنج سند اين حديث را آورده است:
1 . عبداللّه از پدرش، از عبدالرحمان بن مهدى، از معاويه ـ يعنى ابن صالح ـ از ضمرة بن حبيب، از عبدالرحمان بن عمرو سلمى روايت مى كند كه وى از عرباض بن ساريه چنين شنيده است:
روزى رسول خدا صلى اللّه عليه وآله ما را چنان موعظه اى كرد كه اشك از چشمانمان سرازير و دل هايمان هراسناك شد.
گفتيم: اى رسول خدا! اين موعظه كسى است كه مى خواهد وداع كند. پس چه پيمانى بر ذمّه ما مى گذارى؟
رسول خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود: شما را به بهترين و روشن ترين روش، ترك مى كنم كه شبِ آن همانند روزِ آن است، كسى بعد از من نخواهد لغزيد جز آن كه هلاك مى شود. هر كدام از شما كه زنده بماند اختلافات فراوانى را خواهد ديد. پس به آن چه از سنّت من و سنّت خلفاى راشدين و هدايت يافته آگاهى يافته ايد، تمسّك جوييد. راه اطاعت را در پيش گيريد حتى اگر حاكم شما برده اى حبشى باشد و در اين راه استقامت ورزيد، زيرا مؤمن همانند شتر راهوار است كه هر جا برندش خواهد رفت.1
2 . عبداللّه از پدرش، از ضحّاك بن مخلد، از ثور از خالد بن معدان، از عبدالرحمان بن عمرو سلمى نقل كرد كه عرباض بن ساريه گفت:
روزى نماز صبح را به امامت رسول خدا صلى اللّه عليه وآله اقامه كرديم. آن گاه حضرتش به ما رو كرد و ما را چنان موعظه بليغى نمود كه اشك از چشمانمان سرازير و دلهايمان هراسناك شد.
گفتيم ـ يا گفتند ـ : اى رسول خدا! اين موعظه كسى است كه مى خواهد وداع كند. پس به ما سفارشى بفرما!
رسول خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود: شما را به تقواى الاهى سفارش مى كنم. به سخنان فرمانروايان خود ـ حتى اگر بردگان حبشى باشند ـ گوش فرا دهيد و از آن ها اطاعت كنيد؛ زيرا هر كدام از شما كه زنده بماند اختلافات فراوانى را مشاهده خواهد كرد. پس به سنّت من و سنّت خلفاى راشدين و هدايت يافته، تمسّك جوييد و در اين راه، استقامت ورزيد. شما را از مسائل نوظهور بر حذر مى دارم؛ زيرا هر مسأله نوظهورى، بدعت است و هر بدعتى، گمراهى.
3 . عبداللّه از پدرش، از وليد بن مسلم، از ثور بن يزيد، از خالد بن معدان نقل مى كند كه عبدالرحمان بن عمرو سلمى و حجر بن حجر گفتند:
روزى به نزد عرباض بن ساريه رفتيم ـ او از كسانى است كه آيه (وَلا عَلَى الَّذينَ إِذا ما أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لا أَجِدُ ما أَحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ)2 درباره وى نازل شده است ـ به او سلام كرديم و گفتيم: ما براى زيارت، عيادت و كسب فيض از تو آمده ايم.
عرباض گفت: روزى، نماز صبح را به امامت رسول خدا صلى اللّه عليه وآله اقامه كرديم. آن گاه رسول خدا صلى اللّه عليه وآله به ما رو كرد و ما را چنان موعظه بليغى نمود كه اشك از چشمانمان سرازير و دل هايمان هراسناك شد.
شخصى از حاضران گفت: اى رسول خدا! اين موعظه كسى است كه مى خواهد وداع كند. پس چه پيمانى را بر ذمّه ما مى گذارى؟
رسول خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود: شما را به تقواى الاهى سفارش مى كنم. به سخنان فرمانروايان خود ـ حتى اگر بردگان حبشى باشند ـ گوش فرا دهيد و از آن ها اطاعت كنيد؛ زيرا هر كدام از شما كه پس از من زنده بماند اختلافات فراوانى را خواهد ديد؛ پس به سنّت من و سنّت خلفاى راشدين و هدايت يافته، تمسّك جوييد و در اين راه استقامت ورزيد. شما را از مسائل نوظهور بر حذر مى دارم؛ زيرا هر مسأله نوظهورى، بدعت است و هر بدعتى، گمراهى.
4 . عبداللّه از پدرش، از حياة بن شريح، از بقيّه، از بجير بن سعد، از خالد بن معدان از ابن ابى بلال از عرباض بن ساريه نظير اين حديث را از رسول خدا صلى اللّه عليه وآله نقل مى كند.
5 . عبداللّه از پدرش، از اسماعيل، از هشام دستوائى، از يحيى بن ابى كثير، از محمّد بن ابراهيم بن حارث، از خالد بن معدان، از ابن ابى بلال، از عرباض بن ساريه، از رسول خدا صلى اللّه عليه وآله نظير اين حديث را نقل مى كند.3

1 . مسند احمد: 5 / 109، حديث 16692، حديث عرباض بن ساريه.
2 . سوره توبه: آيه 92. «و هم چنين بر آن مؤمنانى كه آماده جهاد، نزد تو آيند كه زاد و لوازم سفر آنان را مهّيا سازى تو پاسخ دهى كه من مالى كه به شما مساعدت كنم ندارم».
3 . مسند احمد بن حنبل: 5 / 109 ـ 110، حديث هاى 16694 ـ 16697، حديث عرباض بن ساريه.